موضع ایران در قبال راه‌حل دو کشوری و به رسمیت شناختن دولت فلسطین: موضع اصولی و طرح همه‌پرسی
نجاح محمد علی، روزنامه‌نگار محقق در امور ایران و منطقه:
جمهوری اسلامی ایران موضعی ثابت و مخالف با راه‌حل دو کشوری به‌عنوان چارچوبی برای حل‌وفصل آنچه به‌اصطلاح مناقشه فلسطین-اسرائیل نامیده می‌شود، اتخاذ کرده و این راه‌حل را ناعادلانه برای مردم فلسطین و ناکافی برای رسیدگی به ریشه‌های مسئله می‌داند. در مقابل، ایران خواستار برگزاری همه‌پرسی جامع با مشارکت تمامی ساکنان فلسطین تاریخی – شامل مسلمانان، مسیحیان و یهودیان – برای تعیین سرنوشت این سرزمین از دریا تا رود است. این موضع بازتاب‌دهنده دیدگاه راهبردی ایران است که ترکیبی از اصول ایدئولوژیک و سیاسی را در بر می‌گیرد و از زمان تأسیس انقلاب اسلامی توسط رهبران آن، از امام خمینی تا امام خامنه‌ای و رئیس‌جمهور فقید، سید ابراهیم رئیسی، ابراز شده است.
بیانیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در رد راه‌حل دو کشوری
در بیانیه‌ای که امروز، شنبه ۲ اوت ۲۰۲۵، توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منتشر شد، این نهاد به‌طور قاطع راه‌حل دو کشوری را رد کرد و آن را مصالحه‌ای بر سر حقوق مردم فلسطین و تثبیت موجودیت رژیم صهیونیستی دانست. متن بیانیه به شرح زیر است:
«برخی تحرکات شیطانی به دنبال تبلیغ راه‌حل دو کشوری برای نابودی مسئله فلسطین هستند.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به مناسبت اولین سالگرد شهادت فرمانده «اسماعیل هنیه» بیانیه‌ای صادر کرد و در آن تأکید نمود که «طوفان الاقصی» نه یک رویداد گذرا یا غافلگیری تاریخی در لحظه‌ای از مقاومت، بلکه پروژه‌ای جامع و استراتژی میدانی است که بر پایه خون پاک شهدا، به‌ویژه شهدای والامقامی چون اسماعیل هنیه و یحیی السنوار، برای آزادی قدس بنا شده و راهی مؤثر در تعیین سرنوشت این میدان است.
متن بیانیه سپاه :
“برخی تحرکات شیطانی درحال تجویز نسخه دو کشوری برای حل مسئله فلسطین است**سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه به مناسبت گرامیداشت نخستین سالگرد شهید “اسماعیل هنیه”:برخلاف تصور دشمن صهیونی “طوفان الاقصی” تنها یک رخداد و شگفتانه تاریخی در یک مقطع از تاریخ مقاومت نبود بلکه با ضمانت خون‌های پاک شهیدان راه آزادی قدس بویژه اسماعیل هنیه و یحیی سنوار یک مکتب و راهبرد عملیاتی برای تعیین سرنوشت این میدان است.برخی تحرکات و توطئه‌های شیطانی این روزها درحال تجویز نسخه تشکیل دو کشور فلسطینی و اسرائیلی است؛ نسخه‌ای که برخلاف این جمله مشهور شهید هنیه و شعار حماسی حماس قهرمان یعنی “لن نعترف ، لن نعترف، لن نعترف باسراییل ” “نمی شناسیم ، نمی‌شناسیم ، اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسیم.” است”.
بیانیه بر موضع ایران در رد هرگونه راه‌حلی که مشروعیت رژیم صهیونیستی را به رسمیت بشناسد، تأکید کرده و فلسطین تاریخی را واحدی تجزیه‌ناپذیر می‌داند که راه‌حل آن در اراده مردم فلسطین از طریق همه‌پرسی جامع نهفته است.
طرح همه‌پرسی ارائه‌شده توسط امام خامنه‌ای
امام سید علی خامنه‌ای (دام ظله) طرحی برای برگزاری همه‌پرسی جامع در فلسطین به‌عنوان جایگزینی برای راه‌حل دو کشوری ارائه کرده‌اند که به‌صورت سندی رسمی در سازمان ملل متحد ثبت شده است. جزئیات این طرح شامل موارد زیر است:
1.شمولیت: این طرح خواستار برگزاری همه‌پرسی دموکراتیک با مشارکت تمامی ساکنان فلسطین تاریخی (از دریای مدیترانه تا رود اردن)، صرف‌نظر از دین یا نژاد آن‌ها، شامل مسلمانان، مسیحیان و یهودیانی است که پیش از تأسیس رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸ در فلسطین زندگی می‌کردند.
2.حق بازگشت: این طرح بر حق بازگشت آوارگان فلسطینی به سرزمین‌هایشان به‌عنوان بخش اساسی فرآیند دموکراتیک تأکید دارد و هر راه‌حلی که این حق را تضمین نکند، ناعادلانه می‌داند.
3.دولت واحد: طرح پیشنهاد ایجاد دولت فلسطینی یکپارچه با حاکمیت کامل را می‌دهد که حقوق همه ساکنان آن، صرف‌نظر از وابستگی‌های دینی یا قومی، محترم شمرده شده و قدس پایتخت آن باشد.
4.رد اشغال: این طرح تأکید دارد که اشغال صهیونیستی مانع اصلی تحقق عدالت است و پایان دادن به اشغال، پیش‌شرط هر راه‌حل دموکراتیک است.
5.ثبت سند در سازمان ملل: این پیشنهاد به‌صورت سندی رسمی در سازمان ملل ارائه شده تا به آن وجهه‌ای بین‌المللی داده و تعهد ایران به دفاع از مسئله فلسطین در چارچوبی قانونی و بین‌المللی تأیید شود.
این طرح بازتاب‌دهنده دیدگاه ایدئولوژیک ایران است که فلسطین را مسئله‌ای محوری برای امت اسلامی می‌داند و به دنبال ارائه راه‌حلی است که وحدت سرزمین‌های فلسطینی را حفظ کرده و هرگونه مصالحه‌ای که موجودیت اسرائیل را تثبیت کند، رد می‌کند.
مقایسه بین شعار «محو اسرائیل از نقشه» و طرح همه‌پرسی
شعار «محو اسرائیل از نقشه» که توسط امام خمینی (ره) مطرح شد، بیانگر موضع اصولی و انقلابی ایران در رد مشروعیت رژیم صهیونیستی به‌عنوان موجودیتی اشغالگر است. این شعار با هدف بسیج افکار عمومی اسلامی و جهانی علیه اشغالگری مطرح شد و ماهیتی انقلابی دارد که بازتاب‌دهنده رد هرگونه به رسمیت شناختن رژیم نامشروع از سوی ایران است. بااین‌حال، این شعار گاهی به اشتباه به‌عنوان دعوت به خشونت یا نسل‌کشی تفسیر شده که جنجال‌های گسترده‌ای را برانگیخته است.
در همین حال، طرح همه‌پرسی ارائه‌شده توسط امام خامنه‌ای (دام ظله) این موضع را در قالبی عملی و دیپلماتیک تکمیل می‌کند. مقایسه این دو نشان می‌دهد که هر دو رویکرد در راستای هدف مشترک بازگرداندن فلسطین تاریخی به مردم آن از طریق رد اشغال و تحقق عدالت هستند. شعار، روحیه انقلابی را تقویت می‌کند و انگیزه‌ای برای بسیج توده‌ها فراهم می‌آورد، درحالی‌که طرح همه‌پرسی راهکاری دموکراتیک و بین‌المللی برای اجرای همان اصول ارائه می‌دهد. این دو در هماهنگی کامل، هویت انقلابی ایران و تعهد آن به مسئله فلسطین را به شیوه‌های مکمل بیان می‌کنند.
شباهت‌ها:
-
- هر دو مشروعیت رژیم اسرائیل به‌عنوان دولت اشغالگر را رد می‌کنند.
-
- هر دو خواستار بازگرداندن فلسطین تاریخی از دریا تا رود هستند.
-
- هر دو بیانگر تعهد ایران به حمایت از مسئله فلسطین به‌عنوان بخشی از هویت انقلابی آن هستند.
تفاوت‌ها:
-
- شعار امام خمینی گفتمانی انقلابی برای بسیج توده‌ها بود، درحالی‌که طرح امام خامنه‌ای راه‌حلی عملی در چارچوبی دموکراتیک و قانونی ارائه می‌دهد.
-
- طرح تلاش دارد تا موضع اصولی را با الزامات دیپلماسی بین‌المللی هماهنگ کند و انعطاف‌پذیری بیشتری در تعامل با جامعه جهانی نشان می‌دهد.
اجلاس ریاض و موضع شهید ابراهیم رئیسی
اجلاس ریاض در نوامبر ۲۰۲۳، چند ماه پس از عملیات «طوفان الاقصی» که توسط جنبش حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ اجرا شد و مسئله فلسطین را در سطح جهانی احیا کرد، برگزار شد. در این اجلاس عربی-اسلامی، رئیس‌جمهور فقید ایران، سید ابراهیم رئیسی، موضعی روشن در راستای دیدگاه ایران در رد راه‌حل دو کشوری ارائه کرد و بر پیشنهاد امام خامنه‌ای برای برگزاری همه‌پرسی جامع تأکید نمود.
نکات برجسته سخنرانی شهید رئیسی در اجلاس ریاض:
1.رد راه‌حل دو کشوری: شهید سید ابراهیم رئیسی تأکید کرد که راه‌حل دو کشوری مصالحه‌ای بر سر حقوق مردم فلسطین و مشروعیت‌بخشی به رژیم صهیونیستی است که با عدالت تاریخی در تضاد است.
2.حمایت از همه‌پرسی: او خواستار برگزاری همه‌پرسی دموکراتیک با مشارکت تمامی ساکنان اصلی فلسطین برای تعیین شکل حکومت و دولت آینده شد و آن را تنها راه‌حل عادلانه دانست.
3.محکومیت اشغال: رئیسی تأکید کرد که اشغال اسرائیلی ریشه اصلی مناقشه است و هر راه‌حلی که به پایان اشغال منجر نشود، نامشروع است.
4.حمایت از مقاومت: او از عملیات «طوفان الاقصی» به‌عنوان تجلی اراده مردم فلسطین در مقاومت علیه اشغال ستایش کرد و بر حمایت ایران از مقاومت فلسطین تأکید نمود.
5.دعوت به وحدت اسلامی: رئیسی از کشورهای عربی و اسلامی خواست تا موضعی متحد علیه اشغال اتخاذ کرده و از هرگونه مسیری که به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی منجر شود، دست بکشند.
دلالت‌های موضع شهید رئیسی:
-
- سخنرانی رئیسی تعهد تاریخی ایران به حمایت از مسئله فلسطین را با تمرکز بر همه‌پرسی به‌عنوان جایگزینی عملی برای راه‌حل دو کشوری بازتاب داد.
-
- این اجلاس نشان‌دهنده تلاش ایران برای بسیج کشورهای عربی و اسلامی حول دیدگاه خود بود، هرچند برخی کشورها که از راه‌حل دو کشوری حمایت می‌کنند، تحفظاتی داشتند.
-
- سخنرانی بر اهمیت «طوفان الاقصی» به‌عنوان عاملی محرک برای بازگرداندن مسئله فلسطین به کانون توجه جهانی تأکید کرد.
خلاصه اى کلام.
موضع ایران در قبال راه‌حل دو کشوری با رد قاطعانه آن مشخص می‌شود که ریشه در دیدگاهی ایدئولوژیک و سیاسی دارد و فلسطین را مسئله‌ای محوری می‌داند که تقسیم یا مصالحه با اشغالگر را نمی‌پذیرد. بیانیه سپاه پاسداران این رد را به‌وضوح نشان می‌دهد، درحالی‌که طرح همه‌پرسی ارائه‌شده توسط امام خامنه‌ای جایگزینی دموکراتیک برای تحقق عدالت از طریق اراده مردم فلسطین ارائه می‌دهد.
این طرح، که به‌صورت سندی در سازمان ملل ثبت شده، نشان‌دهنده تکامل گفتمان ایران از شعار انقلابی «محو اسرائیل» به رویکردی منظم‌تر در چارچوبی بین‌المللی است. در اجلاس ریاض، رئیس‌جمهور رئیسی این دیدگاه را تقویت کرد و تأکید نمود که فلسطین از دریا تا رود باید دولتی یکپارچه باشد که سرنوشت آن از طریق همه‌پرسی جامع تعیین شود. این موضع بازتاب‌دهنده تعهد ثابت ایران به مسئله فلسطین است، همراه با تلاش برای ارائه راه‌حل‌های عملی که اصول بنیادین آن را حفظ می‌کند.
