تحول دیجیتال در نظام آموزشی با فناوری یادگیری سیار

سمیرا همتی، کارشناس ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی

مقدمه

در سال­های اخیر کاربرد فناوری دیجیتال در نظام آموزشی به طور اعم و فرایند یاددهی- یادگیری به طور اخص روند رو به‌ رشدی داشته است و راهبردهای یادگیری سیار به طور گسترده­ای مورد بحث قرار گرفته است (چنگ و همکاران^[1]، 2011). تأثیری که فناوری در عرصۀ آموزش ایفاء کرده است، هرگز بر کسی پوشیده نیست، اما این تأثیر از ابتدا تاکنون تنها به دلیل ماهیت آموزشی فناوری نبوده است، بلکه عامل دیگری که در کاربرد و گسترش فناوری در عرصۀ آموزش مؤثر واقع شده، قابلیت دسترسی برای عموم افراد بوده است.

یادگیری سیار، زیرمجموعۀ آموزش الکترونیکی است که تقریباً از سال 2000 میلادی در سازمان­ها، نهادها و مؤسسات آموزشی رواج پیدا کرده است. به طور رسمی از سال 2007 در کشور­های بریتانیا، سوئد و ایتالیا سیستم آموزشی مبتنی بر تلفن همراه در دستور کار قرار گرفت و فراگیران سنین 16 تا 24سالۀ بازمانده از تحصیل را تحت پوشش قرار داد. این وسیلۀ اطلاعاتی و ارتباطاتی به سبب ویژگی­های خاص خود از جمله فناوری مخابره­ای، مینیاتوری، انباشت و دریافت، نمایش وکنترل، انعطاف­پذیری زمانی و مکانی، تمرکززدایی و ناهم­زمانی می­تواند نقش قابل ملاحظه­ای در امر آموزش ایفا نماید. یادگیری سیار به طور عمده در اروپا، ایالات متحده و در بخش­هایی از شرق آسیا، در درجۀ اول در یک محیط انگلیسی و در محیط­های دارای فناوری پیشرفته و در حال پیشرفت مداوم و سریع توسعه یافته است. دستگاه­های قابل دسترسی و قابل استفاده، فاکتور اصلی برای ایجاد یک محیط یادگیری همراه فراگیر هستند (نیک و همکاران^[2]، 2012).

صدای سما

یادگیری سیار، در اصل به مفهوم توانایی برخوردار شدن از آموزش، به واسطۀ تلفن یا یک ابزار کمکی دیجیتالی است. ویژگی­های این نوع یادگیری شامل مواردی چون: فوریت نیازهای یادگیری، ابتکار عمل دانش­یابی، پویایی زمینۀ یادگیری، تعاملی بودن فرآیند یادگیری، جایگاه فعالیت­های آموزشی و یکپارچگی محتوای آموزشی هستند (هریس^[3] به نقل از آپادحیای^[4]، 2006). این نوع یادگیری، راه­حل مناسبی برای فراگیران به کسب اطلاعات و دانش روز است که می‌تواند در کنار سایر روش­های آموزش و یاددهی استفاده گردد. با استفاده از شبکه‌های ارتباطی سیار و بسترهای نرم­افزاری و سخت­افزاری مناسب، می­توان زمینه­ساز تحولی شگرف در صنعت آموزش بود.

مفهوم یادگیری سیار

یادگیری سیار، رویکرد جدید آموزشی است که در نتیجۀ ارزیابی جمعی “انفورماتیک موبایل”^[5] و زمینه­های آموزش الکترونیک، قابلیت اجرای محتوای آموزش الکترونیک را مستقل از مکان خاص، استفاده از خدمات ارتباطی متحرک ایجاد می­کند. این رویکرد آموزشی با استفاده از انواع دستگاه­های جدید مانند لپ­تاپ­ها؛ کامپیوترهایی که به دلیل قابلیت حمل، تجهیزات بیشتر و قیمت کمتر از کامپیوترهای رو میزی جایگاه غیر قابل انکاری در بین دستگاه­هایی که برای یادگیری سیار دارند، به کار می­روند.

تعاریف متعددی از آموزش سیار وجود دارد و اکثر آن­ها ویژگی­های اصلی مانند تحرک، فراگیر بودن، تعامل و شخصی­سازی را برجسته می­کنند (مک­دونالد و همکاران^[6]، 2018). این ویژگی­ها برخی از اصول یادگیری بنیادی منتشر شده توسط سازمان همکاری و توسعۀ اقتصادی را تقویت می­کند و مبتنی بر دیدگاه­های شناختی، عاطفی و زیست­شناختی (دومونت و همکاران^[7]، 2010) از جمله قرار دادن فراگیران در مرکز توجه، ماهیت اجتماعی یادگیری، احساسات جدایی­ناپذیر یادگیری، تشخیص تفاوت­های فردی، ارزیابی برای یادگیری و ایجاد ارتباطات افقی (گرانت^[8]، 2019) است.

صدای سما

کراکو و آلکان^[9] (2011) اشکال عمدۀ فناوری­های یادگیری سیار را به شرح زیر برشمرده­اند:

1- تبلت­ها^[10]: از جدیدترین فناوری­های موبایل که با توسعۀ سیستم عامل‌های شخصی اخیراً بسیار پرکاربرد شده­اند. آن­ها تجهیزات بیشتری از لپ­تاپ­ها دارند ولی کمی گران هستند. اما با داشتن صفحه و امکانات کاربردی محیط مناسب­تری برای یادگیری نسبت به تلفن­های هوشمند دارند.

2- موبایل­ها: با داشتن امکانات متعدد اینترنتی، پیام کوتاه و غیره ابزار مهمی در یادگیری سیار به حساب می­آیند.

3- تلفن­های جیبی^[11]: این نوع تلفن­ها با داشتن فناوری­های موبایل و کامپیوتر و محیط کار شخصی می­توانند مانند آن­ها عمل کنند و دسترسی به داده­ها در هر شرایطی را فراهم می­کنند.

4- تلفن­های هوشمند^[12]: این دستگاه­ها ترکیبی از ویژگی­های موبایل­ها و کامپیوترهای جیبی هستند.

مزیت­های بالقوۀ فناوری یادگیری سیار

فناوری یادگیری سیار به فراگیران امکان می­دهد در هر زمان و هر مکان به مواد و منابع آموزشی دسترسی داشته باشند (اوروم و سورجونو[13]، 2021). تلفیق آموزش پژوهش­محور با یادگیری سیار می­تواند مزایای قابل توجهی را ارائه دهد (اینل­ ایکیچی^[14] و ایکیچی، 2022). با تلفیق این دو، فراگیران می­توانند به انجام کاوش و تحقیق در خارج از محیط کلاس ادامه دهند و تجربۀ یادگیری خود را گسترش دهند (کوسلوگلو و همکاران^[15]، 2023). فناوری یادگیری سیار می­تواند از همکاری و تعامل بین فراگیران از طریق پلتفرم­های آنلاین پشتیبانی کند (کوچاکویون و باگچسی^[16]، 2019). در آموزش پژوهش­محور، همکاری می‌تواند جنبۀ مهمی داشته باشد و یادگیری سیار به فراگیران اجازه می‌دهد تا ارتباط مؤثر برقرار کنند، اطلاعات را به اشتراک بگذارند و با هم در جستجوی پاسخ سؤالات خود کار کنند. فناوری یادگیری سیار به فراگیران اجازه می­دهد تا به منابع دیجیتالی متنوعی از جمله فیلم­ها، شبیه­سازی­ها و برنامه­های آموزشی دسترسی داشته باشند (سوبرال^[17]، 2020). در زمینۀ آموزش پژوهش­محور، از این منابع می­توان برای حمایت از کاوش و درک عمیق مفاهیم استفاده کرد. با ترکیب آموزش پژوهش­وحور و یادگیری سیار، مربیان می­توانند محیط آموزشی ایجاد کنند که پویاتر، انعطاف­پذیرتر و مرتبط با زندگی فراگیران در عصر دیجیتال باشد (اوون و همکاران^[18]، 2023).

به طور کلی، فناوری یادگیری سیار، مزیت­های بالقوه و تکامل­یافته برای آموزش فراگیران به شرح زیر ارائه می­دهد:

– آزادی بالاتر و انعطاف­پذیری در فعالیت­های آموزشی؛ آموزش و یادگیری، دیگر محدود به یک مکان ثابت نیست.

– تلفن همراه شبانه­روز از طریق دسترسی به اینترنت طیف گسترده‌ای از منابع یادگیری را در اختیار می‌گذارد؛ این واقعاً بدان معنی است در هر زمان و در هر مکان یادگیری وجود دارد.

– استقلال محتوا از مشخصات الکترونیکی: یک درس برای یک دستگاه خاص ساخته نشده است. فناوری سیار بدان معنی است انواع زیادی از دستگاه‌ها نوت بوک، تبلت، تلفن‌های همراه، آی پاد، خوانندگان الکترونیکی پشتیبانی می‌شوند.

– همۀ فعالیت‌های آنلاین که متعلق به فضای آموزش هستند، برای دستگاه‌های سیار در دسترس می‌باشند.

– ناوبری آسان و سازگاری محتوا با توجه به قابلیت ناوبری، سرعت پردازنده و سرعت ارتباط اینترنتی دستگاه‌ها.

– دسترسی سریع به اطلاعات و ارتباطات: کاربران می‌توانند به سرعت به پیام‌ها، ایمیل‌ها، یادآوری و اخبار تولید شده در زمان واقعی دسترسی داشته باشند.

– استفاده از دستگاه‌های سیار کمک می‌کند تا مقاومت برای استفاده از فناوری دیجیتال درهم شکسته شود و از طریق استفاده از تلفن همراه و فناوری اطلاعات پُلی برای حل تفاوت‌های ناشی از شکاف دیجیتالی ایجاد گردد.

صدای سما

[1]. Chang et al

[2]. Nik & et al

[3]. Harris

[4]. Upadhyay

[5]. mobile informatics

[6]. McDonald et al

[7]. Dumont et al

[8]. Grant

[9]. Korucu & Alkan

[10]. Tablet PCs

[11]. Pocket phones (PDA)

[12]. Smart phones

[13]. Aurum & Surjono

[14]. Inel-Ekici

[15]. Kousloglou et al

[16]. Kocakoyun & Bagceci

[17]. Sobral

[18]. Oon et al