تحول دیجیتال در نظام آموزشی با فناوری یادگیری سیار
سمیرا همتی، کارشناس ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی
مقدمه
در سالهای اخیر کاربرد فناوری دیجیتال در نظام آموزشی به طور اعم و فرایند یاددهی- یادگیری به طور اخص روند رو به رشدی داشته است و راهبردهای یادگیری سیار به طور گستردهای مورد بحث قرار گرفته است (چنگ و همکاران[1]، 2011). تأثیری که فناوری در عرصۀ آموزش ایفاء کرده است، هرگز بر کسی پوشیده نیست، اما این تأثیر از ابتدا تاکنون تنها به دلیل ماهیت آموزشی فناوری نبوده است، بلکه عامل دیگری که در کاربرد و گسترش فناوری در عرصۀ آموزش مؤثر واقع شده، قابلیت دسترسی برای عموم افراد بوده است.
یادگیری سیار، زیرمجموعۀ آموزش الکترونیکی است که تقریباً از سال 2000 میلادی در سازمانها، نهادها و مؤسسات آموزشی رواج پیدا کرده است. به طور رسمی از سال 2007 در کشورهای بریتانیا، سوئد و ایتالیا سیستم آموزشی مبتنی بر تلفن همراه در دستور کار قرار گرفت و فراگیران سنین 16 تا 24سالۀ بازمانده از تحصیل را تحت پوشش قرار داد. این وسیلۀ اطلاعاتی و ارتباطاتی به سبب ویژگیهای خاص خود از جمله فناوری مخابرهای، مینیاتوری، انباشت و دریافت، نمایش وکنترل، انعطافپذیری زمانی و مکانی، تمرکززدایی و ناهمزمانی میتواند نقش قابل ملاحظهای در امر آموزش ایفا نماید. یادگیری سیار به طور عمده در اروپا، ایالات متحده و در بخشهایی از شرق آسیا، در درجۀ اول در یک محیط انگلیسی و در محیطهای دارای فناوری پیشرفته و در حال پیشرفت مداوم و سریع توسعه یافته است. دستگاههای قابل دسترسی و قابل استفاده، فاکتور اصلی برای ایجاد یک محیط یادگیری همراه فراگیر هستند (نیک و همکاران[2]، 2012).
یادگیری سیار، در اصل به مفهوم توانایی برخوردار شدن از آموزش، به واسطۀ تلفن یا یک ابزار کمکی دیجیتالی است. ویژگیهای این نوع یادگیری شامل مواردی چون: فوریت نیازهای یادگیری، ابتکار عمل دانشیابی، پویایی زمینۀ یادگیری، تعاملی بودن فرآیند یادگیری، جایگاه فعالیتهای آموزشی و یکپارچگی محتوای آموزشی هستند (هریس[3] به نقل از آپادحیای[4]، 2006). این نوع یادگیری، راهحل مناسبی برای فراگیران به کسب اطلاعات و دانش روز است که میتواند در کنار سایر روشهای آموزش و یاددهی استفاده گردد. با استفاده از شبکه‌های ارتباطی سیار و بسترهای نرمافزاری و سختافزاری مناسب، میتوان زمینهساز تحولی شگرف در صنعت آموزش بود.
مفهوم یادگیری سیار
یادگیری سیار، رویکرد جدید آموزشی است که در نتیجۀ ارزیابی جمعی “انفورماتیک موبایل”[5] و زمینههای آموزش الکترونیک، قابلیت اجرای محتوای آموزش الکترونیک را مستقل از مکان خاص، استفاده از خدمات ارتباطی متحرک ایجاد میکند. این رویکرد آموزشی با استفاده از انواع دستگاههای جدید مانند لپتاپها؛ کامپیوترهایی که به دلیل قابلیت حمل، تجهیزات بیشتر و قیمت کمتر از کامپیوترهای رو میزی جایگاه غیر قابل انکاری در بین دستگاههایی که برای یادگیری سیار دارند، به کار میروند.
تعاریف متعددی از آموزش سیار وجود دارد و اکثر آنها ویژگیهای اصلی مانند تحرک، فراگیر بودن، تعامل و شخصیسازی را برجسته میکنند (مکدونالد و همکاران[6]، 2018). این ویژگیها برخی از اصول یادگیری بنیادی منتشر شده توسط سازمان همکاری و توسعۀ اقتصادی را تقویت میکند و مبتنی بر دیدگاههای شناختی، عاطفی و زیستشناختی (دومونت و همکاران[7]، 2010) از جمله قرار دادن فراگیران در مرکز توجه، ماهیت اجتماعی یادگیری، احساسات جداییناپذیر یادگیری، تشخیص تفاوتهای فردی، ارزیابی برای یادگیری و ایجاد ارتباطات افقی (گرانت[8]، 2019) است.
کراکو و آلکان[9] (2011) اشکال عمدۀ فناوریهای یادگیری سیار را به شرح زیر برشمردهاند:
1- تبلتها[10]: از جدیدترین فناوریهای موبایل که با توسعۀ سیستم عامل‌های شخصی اخیراً بسیار پرکاربرد شدهاند. آنها تجهیزات بیشتری از لپتاپها دارند ولی کمی گران هستند. اما با داشتن صفحه و امکانات کاربردی محیط مناسبتری برای یادگیری نسبت به تلفنهای هوشمند دارند.
2- موبایلها: با داشتن امکانات متعدد اینترنتی، پیام کوتاه و غیره ابزار مهمی در یادگیری سیار به حساب میآیند.
3- تلفنهای جیبی[11]: این نوع تلفنها با داشتن فناوریهای موبایل و کامپیوتر و محیط کار شخصی میتوانند مانند آنها عمل کنند و دسترسی به دادهها در هر شرایطی را فراهم میکنند.
4- تلفنهای هوشمند[12]: این دستگاهها ترکیبی از ویژگیهای موبایلها و کامپیوترهای جیبی هستند.
مزیتهای بالقوۀ فناوری یادگیری سیار
فناوری یادگیری سیار به فراگیران امکان میدهد در هر زمان و هر مکان به مواد و منابع آموزشی دسترسی داشته باشند (اوروم و سورجونو[13]، 2021). تلفیق آموزش پژوهشمحور با یادگیری سیار میتواند مزایای قابل توجهی را ارائه دهد (اینل ایکیچی[14] و ایکیچی، 2022). با تلفیق این دو، فراگیران میتوانند به انجام کاوش و تحقیق در خارج از محیط کلاس ادامه دهند و تجربۀ یادگیری خود را گسترش دهند (کوسلوگلو و همکاران[15]، 2023). فناوری یادگیری سیار میتواند از همکاری و تعامل بین فراگیران از طریق پلتفرمهای آنلاین پشتیبانی کند (کوچاکویون و باگچسی[16]، 2019). در آموزش پژوهشمحور، همکاری میتواند جنبۀ مهمی داشته باشد و یادگیری سیار به فراگیران اجازه میدهد تا ارتباط مؤثر برقرار کنند، اطلاعات را به اشتراک بگذارند و با هم در جستجوی پاسخ سؤالات خود کار کنند. فناوری یادگیری سیار به فراگیران اجازه میدهد تا به منابع دیجیتالی متنوعی از جمله فیلمها، شبیهسازیها و برنامههای آموزشی دسترسی داشته باشند (سوبرال[17]، 2020). در زمینۀ آموزش پژوهشمحور، از این منابع میتوان برای حمایت از کاوش و درک عمیق مفاهیم استفاده کرد. با ترکیب آموزش پژوهشوحور و یادگیری سیار، مربیان میتوانند محیط آموزشی ایجاد کنند که پویاتر، انعطافپذیرتر و مرتبط با زندگی فراگیران در عصر دیجیتال باشد (اوون و همکاران[18]، 2023).
به طور کلی، فناوری یادگیری سیار، مزیتهای بالقوه و تکاملیافته برای آموزش فراگیران به شرح زیر ارائه میدهد:
– آزادی بالاتر و انعطافپذیری در فعالیتهای آموزشی؛ آموزش و یادگیری، دیگر محدود به یک مکان ثابت نیست.
– تلفن همراه شبانهروز از طریق دسترسی به اینترنت طیف گستردهای از منابع یادگیری را در اختیار می‌گذارد؛ این واقعاً بدان معنی است در هر زمان و در هر مکان یادگیری وجود دارد.
– استقلال محتوا از مشخصات الکترونیکی: یک درس برای یک دستگاه خاص ساخته نشده است. فناوری سیار بدان معنی است انواع زیادی از دستگاهها نوت بوک، تبلت، تلفنهای همراه، آی پاد، خوانندگان الکترونیکی پشتیبانی می‌شوند.
– همۀ فعالیتهای آنلاین که متعلق به فضای آموزش هستند، برای دستگاههای سیار در دسترس می‌باشند.
– ناوبری آسان و سازگاری محتوا با توجه به قابلیت ناوبری، سرعت پردازنده و سرعت ارتباط اینترنتی دستگاهها.
– دسترسی سریع به اطلاعات و ارتباطات: کاربران میتوانند به سرعت به پیام‌ها، ایمیل‌ها، یادآوری و اخبار تولید شده در زمان واقعی دسترسی داشته باشند.
– استفاده از دستگاههای سیار کمک میکند تا مقاومت برای استفاده از فناوری دیجیتال درهم شکسته شود و از طریق استفاده از تلفن همراه و فناوری اطلاعات پُلی برای حل تفاوتهای ناشی از شکاف دیجیتالی ایجاد گردد.
[1]. Chang et al
[2]. Nik & et al
[3]. Harris
[4]. Upadhyay
[5]. mobile informatics
[6]. McDonald et al
[7]. Dumont et al
[8]. Grant
[9]. Korucu & Alkan
[10]. Tablet PCs
[11]. Pocket phones (PDA)
[12]. Smart phones
[13]. Aurum & Surjono
[14]. Inel-Ekici
[15]. Kousloglou et al
[16]. Kocakoyun & Bagceci
[17]. Sobral
[18]. Oon et al
