بی‌توجهی به جرائم محیط زیستی
غلامحسین بیابانی؛ دانشیار گروه کشف جرایم دانشگاه جامع علوم انتظامی امین
علیرغم تاثیرات و مقیاس جرائم محیط زیستی، متاسفانه این جرائم در تمامی سطوح مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند. سازمان ملل اشاره می‌کند که حکومت‌ها تلاش می‌کنند تا صرفا از نقطه نظر حفظ و مدیریت منابع طبیعی به آن‌ها نزدیک شوند و بنابراین جرم‌شناسی جرائم محیط زیستی فراملی مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد یا سطح فوریت آن پایین در نظر گرفته می‌شود.
اغلب در سیستم‌های ملی مجری قانون هیچ تبحر ویژه‌ای برای جرائم سازمان‌یافته محیط زیستی وجود ندارد و ادارات مجری قانون مسئول جرائم محیط زیستی فراملی اغلب آموزش‌های ضعیفی دارند، ناکارآمد هستند و منابع کافی ندارند.
جرائم محیط زیستی به این بستگی دارد که هر دولتی قوانین ملی در مقابله با رفتار مجرمانه را فعال نگاه دارد. بدین لحاظ، کشورهای پیشرفته تلاش می‌کنند تا رژیم‌های قانون‌گذاری وسیعی برای جرائم محیط زیستی داشته باشند. یک مطالعه‌ی جامع از پرونده‌های جرائم محیط زیستی فراملی در دادگاه‌های ملی کشورهای عضو اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که این جرائم نسبت به دیگر بخش‌های جرائم سازمان‌یافته، شمار نسبتا کمتری دارند. بین سال‌های ۲۰۱۰و ۲۰۲۳ تنها ۵۲۲ پرونده یافت شد. حتی زمانی که محکومیتی وجود دارد، مجازات اغلب برای پیشگیری از تخلفات مجدد یا اختلال در شبکه‌های جرائم نابسنده هستند.
این امر نشان‌دهنده‌ی اولویت پایین‌تر این جرائم است. در همین حال، جامعه بین‌الملل تا حدود زیادی بر جرائم سازمان‌یافته فراملی سنتی تمرکز دارد و نسبت به جرائم محیط زیستی فراملی و دیگر فرم‌های جدید جرائم سازمان‌یافته بی‌توجه است. در جایی که توافقات بین‌المللی در رابطه با عناصر جرائم محیط زیستی فراملی بسته می‌شوند، اجرای آن‌ها به اولویت‌های ملی وانهاده می‌شود که در آن‌ها تصویر بزرگ‌تر رژیم کنترلی جهانی دیده نمی‌شود.
پیامد بی‌توجهی به جرائم محیط زیستی فراملی همان طور که انتظار می‌رود، این است که جرائم محیط زیستی با مصونیت ارتکاب می‌شوند. احتمال اندک برای دستگیری و مجازات شدن برای ارتکاب این جرائم به این معنا است که قاچاقچیان و دیگر مجرمان محیط زیستی چیزی برای ترسیدن ندارند. بدین ترتیب، کارآگاهان اغلب با اعتماد به نفس بالای مجرمان محیط زیستی مواجه می‌شوند. یک قاچاقچی حیات وحش اخیرا در طی یک ملاقات پنهانی اظهار کرد که قاچاق حیات وحش از قاچاق مواد مخدر راحت‌تر است. بنابراین در غیاب فعالیت محکم و متمرکز، جرائم محیط زیستی فراملی با سود بالا و ریسک پایین دانسته می‌شوند.
دسته‌بندی‌های جرائم محیط زیستی
جرائم زیست‌محیطی از قبیل قطع درختان و سوزاندن جنگل‌ها یک فرم از فعالیت‌های جنایی هستند که اغلب توسط شرکت‌ها مرتکب می‌شوند. در چندساله‌ی اخیر، موارد جرائم محیط زیستی متعددی وجود داشته است که توسط شرکت‌ها مرتکب شده‌اند. در سال‌های اخیر موارد متعددی از جرائم محیط زیستی توسط شرکت‌ها انجام شده است. این موارد، پرونده‌های جنایی شرکتی مهمی هستند که به دادگاه کشیده شده‌اند.آلودگی زیست‌محیطی یک فرم از جرائم است که برای زمینی که در آن زندگی می‌کنیم و فرزندان ما در آن زیست خواهند کرد خطرناک است.
آلودگی زیست محیطی تاثیرات آسیب‌زای زیادی دارد، از قبیل مشکلات مربوط به سلامتی به دلیل خاک، آب و هوای آلوده و گرمایش زمین و دیگر آسیب‌ها و ناراحتی‌های ایجاد شده برای ارگانیسم‌های زنده. احتمال بالایی وجود دارد که جرائم محیط زیستی شامل شرکت‌ها باشند، جایی که این جرائم در مقیاس شرکت یا به نفع شرکت انجام می‌شود.
به عنوان مثال شرکت هایی که با قطع غیرقانونی درختان و سوزاندن جنگل، زمین را صاف می‌کنند یا شرکت‌هایی که مواد سمی و خطرناک خود را در محیط زیست رها می‌کنند تا هزینه‌های تولید را کاهش دهند.
جرائم محیط زیستی یکی از فرم‌های معمول جرائم مدرن است که در بدنه‌ی خود شامل برخی نمودهای جرائم سنتی نیز هست. بر اساس نظر قانون‌گذاری جمهوری صربستان در حال حاضر جرائم زیست محیطی تنها به تخلفاتی از جمله شکار غیرقانونی، ماهیگیری غیرقانونی و جنگل‌زدایی می‌شود که در سال ۲۰۰۵ از گروهی از تخلفات جنایی علیه اقتصاد گرفته شده‌اند.
اما در آینده این امر می‌تواند شامل برخی جرائم دیگر با محتوای زیست محیطی شود، به عنوان مثال از قبیل تخلف جنایی آلوده ساختن آب نوشیدنی و مواد غذایی، فعالیت جنایی آسیب به سدها و غیره. تمامی این کارها دارای ویژگی خاص مجموعه‌ای از مختصات هستند و مهم‌ترین آن‌ها زیاد بودن و چشمگیر بودن “ارقام سیاه” تکرار آن‌ها است زیرا به ندرت توسط مقامات افشا می‌شوند.
با توجه به گروهی از جرائم علیه محیط زیست که پیش از این ذکر شدند، باید تاکید شود که در تئوری قانون جنایی، آن‌ها به درستی در گروه بزرگ‌تری از تخلفات جنایی علیه شرایط زندگی عمومی در کنار تخلفات جنایی علیه ازدواج و خانواده، تخلفات جنایی علیه مالکیت معنوی، جرائم علیه مالکیت و جرائم علیه سلامت بشر قرار گرفته‌اند.
بیشتر جرائم علیه محیط زیست بنابر ماهیت خود پوششی هستند که به این معنی است که آن‌ها نه تنها از مقررات قانون جنایی تخطی می‌کنند بلکه همچنین از مقررات خاصی که حفاظت از محیط زیست را در قانون جنایی تنظیم می‌کنند نیز تخطی می‌کنند.
منبع: عصر اقتصاد
