تأثیرات توسعه بنادر در توسعـه اجتماعی و اقـتصـادی مکـران

حسن میرشکار جامعه شناس اقتصادی و توسعه استاد دانشگاه:

تـجارت و مبـادله کالا از مسیر دریـا یکی از بی‌جایگزین ترین راه حمل و نقل در کلاس جهانـی است. پیشینـه تاریخـی حضـور کشورهای غربی از مسیر دریا نشان می دهد بنادر در اقتصاد کشورها دارای سهم خاص و مهمی هستند. دریا منشاء نعمت و ثروت های فراوانی است و بسیاری از کشورهای جهان اول ابتدا از طریق صنعت دریایی پیشرفت کرده اند. از حیث ژئوپلیتیکـی، مکـان و فضـاهای جغرافیایـی تحـت تـأثیر عـوامل، سیاسی، اقتـصـادی، اجـتمـاعی، نظامـی و امنیتـی، دفاعی، توریستی، ارتباطی، فرهنگی، دینی، سکونتگاهی قرار می گیرند.

در هزاره سوم ترانزیت و حمل و نقل از مسیر دریایی از اهمیت والایــی برخوردار است و کشورهایی که به آب‌های آزاد راه دارند ضامن بقای سیستم های سیاسی و مولفه های قدرت و تـوسعه پیـشرفت سیستـم اقـتصـادی آنـان می شود. وجود موجودات آبزی،اهمیت استراتژیک و نظامی ،جذابیت های گردشگری و بسیاری از منظـرهای سیاسی و فرهنگی و اجتماعی از دیگر مزایای دسترسی به دریا است.

دسترسی به آب‌های آزاد برای 6 کشور محاط در خشکی در آسیای میانه است. پهنه آبی مکران از شرق جاسک تا گوادر و وجود خورهای طبیعی از دیر باز موقعیت مناسبی برای ایجاد بنادر بوده و دسترسی به آب‌های بین المللی و راه ورودی خلیج فارس بر اهمیت این سواحل می افزاید. هر چند میزان دسترسی کشور به آبهای آزاد در شمال و جنوب بستر مناسبی را برای تجارت و توسعه کشور فراهم می کند ولی از این امکان خدادادی به مانند کشورهای منطقه به خوبی استفاده نشده است.

دسترسی به آب های آزاد مزایای زیادی از جمله حمل و نقل کالا از طریق کشتی وحمل و نقل مسافر دارد طوری که بیش از 90 درصد حمل و نقل کالا از طریق دریا صورت می گیرد. توسعه بندر جبل علی امارات را بدون شک می توان نقطه ی آغازین تحولات سریع دبی دانست، این شاهخراخه بزرگ تجارت جهانی با بیش از 100 بندر بزرگ در نقاط مختلف جهان، ارتباط گسترده ای دارد و در حال حاضر به عنوان یکی از پربازدیدترین بنادر جهان شناخته می شود. از این رو بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران و یکی از پنج بندر قابل مگاپورت شدن دنیا همیشه به عنوان یک ظرفیت بسیار مناسب برای کشور بوده و است.

سواحل مکران یکی از بهترین گزینه های دسترسی کشورهای محصور در خشکی از جمله افغانسان و کشورهای آسیای میانه نظیرتاجیکستان و ترکمنستان خواهد بود. از بعد اقتصادی ترانزیت کالا از این منطقه عامل اصلی ارتقاء اقتصادی مکران محسوب شده طوری که در طرح یونیدو که به عنوان یک مهیاکنندهٔ پیشتاز خدمات برای بهبود کارایی صنعتی انرژی و ارتقاء منابع انرژی تجدیدپذیر شناخته می شود سواحل دریای عمان به عنوان نزدیکترین راه و مسیر انتقال انرژی بینقارهای شناخته شده است. در این طرح چابهار به عنوان بزرگترین ترمینال مایع سازی گاز و انتقال آن به بازار مصرف جنوب شرق آسیا ازجمله چین و ژاپن در نظر گرفته شده است.

بنابراین سواحل مکران قابلیت بسیار خوبی برای ایجاد و گسترش بنادر و اسکله های وسیع را دارد همچنین وجود آب‌های عمیـق در خلیج وسیـع چابهار شرایط مناسبی برای پهلوگیری کشتی های بزرگ در این منطقه ایجاد و ایجاد تاسیسات بندری با هزینه مناسب وصرفه اقتصادی فراهم کرده است و به گفته کارشناسان به نسبت انتقال کالاهای شرق و جنوب آسیا به اروپا ،خط چابهار آذربایجان –روسیه به اروپا 40 درصد نزدیک تر از دریای سرخ و در نتیجه پنجاه درصد امکان صرفه جویی انتقال کالا را در پی خواهد د اشت. با افزایش فعالیت‌های اقتصادی در بنادر شاخص های اجتماعی نظیر توزیع درآمد،افزایش سطح و امید به زندگی وسطح بهره وری و مشارکت اجتماعی و نهایتا موجب افزایش سرمایه های اجتماعی در منطقه خواهد شد.

بنابراین با ایجاد بنادر تخصصی در طول سواحل مکران به منظور نقش و سهم ایران در ترانزیت کالا و تبدیل بندر چابهار به عنوان هاب منطقه ای و توزیع جغرافیایی فعالیت های اقتصادی و دعوت از فعالان بخش خصوصی به منطقه و تکمیل خطوط زیرساختی ریلی و خطوط هوایی و زمینی،و تقویت مراکز آموزش عالی و علوم دریایی ،بر پایه ” طرح توسعه محور شرق ” امید است تا بتوانیم شاهد توسعه اقتصادی و اجتماعی سواحل مکران باشیم.