نقش مدیریت دانش در بهره وری سازمانی

دکتر سید حمیدرضا قریشی عضو هیئت علمی دانشگاه:

مدیریت دانش سازمانـی یکی از ارکانی است که برای انجـام کارکردهای سازمـان به نحو مطلوب لازم است. در مدیـریت دانـش، دانش به طـور کلی به دو نـوع دانـش عیـان و دانش نهان تقسیـم می‌شـود و این تقسیم‌بنـدی برای مدیـریت دانش اساسی است. اسـاس این مـدل دانش نهـان و عیـان و فرآیندهای انتقال آنها است. در مدل مدیریت، دانش نوناکا و تاکوچی، زیرساخت‌های مورد نیاز برای مدیریت دانش سازمـانی در 3 گروه عمده جمع بندی می‌شوند که عبارتند از:

منابع انسانی، فرآیندها و فن‌آوری‌ها. در کنار این سه گروه، سه عامل استراتژی‌های سازمانی، فرهنگ سازمـانی و بودجـه نیز به عنوان عوامل زیر ساختی زمینه ای مورد توجه قرار می‌گیرد که بـدون شک از عوامل تعیین کننده میزان موفقیت برنامه های مدیریت دانش در سازمان‌ها به شمار می آید. با توجه به آثار مثبت بهره وری در بخش دولتی، در سال‌های اخیر توجه به مدیریت بهره وری به طور روزافزونی افزایش یافته و تنها راه اثر بخش مدیـران، بهره گیـری از شیـوه های مدیـریت بهره وری در سازمان است.

در دهه‌های گذشتـه شناسایـی مفاهیم اصلی سازمانـی و چگونگـی تأثیر آنها بـر عملکـرد سازمانی مورد توجه روزافزون قرار گرفته است. در این راستـا، مفاهیم درونـی سازمان مانند ساختار و استراتژی‌های مورد توجه پژوهشگران متعددی قرار گرفته است. همچنین مدیریت دانش یکی از مکانیسم‌های مهم و تأثیرگذار بر اثر بخشی و کارآیی مفاهیم سازمانـی در بخـش‌های دولتـی و غیردولتـی می‌باشد.

بهره وری= کارایی + اثربخشی Effectiveness+Effciency=Productivity

مدیریت دانش، رویکرد کلیدی در حل مشکلات تجاری نظیر رقابت پذیری، کاهش سهم بازار، پارادوکس بهره وری، اطلاعات اضافی و نیاز برای خلاقیت در مواجهه با شرکت های متعدد است. منطق نیاز به مدیریت دانش، بر پایه تغییرات عمده در محیط تجاری است. بنا براین آشنایی با تعاریف و مفاهیم این اصطلاح امری ضروری است. مدیریت دانـش یکی از رویکردهای مهم و ارزشمند سازمان‌های پیشرو محسوب می شود و با استقرار چنین سیستمی، می‌توان از خروج و زایل شدن دارائی‌های فکری سازمان جلوگیری کرد.

مدیریت دانش، رهیافت نوینی است که از تفکر نظام ملی اطلاع رسانی منتج شده است و بر اساس یافته های نویع قرن بیست و یکم، آخرین دستاوردهای بشری در حوزه مهارت جامعه دانش محور می‌باشد، زیرا چنان که از عنوان “جامعه دانش محور” برمی‌آید، در چنین جامعه‌ای دانش نقش محـوری و حیاتی دارد و شهروندان آن به طور مستمـر در حال غنا بخشیـدن به دانش خود به منظور رقابتی ماندن در عصر اطلاعات می باشد.

دسته بندی ای که توسط صاحب نظران کسب و کار ارائه شده، دهه 1980، دهه جنبش کیفیت، دهه 1990، دهه مهنـدسی مجدد و دهه 2000، دهه مدیـریت دانـش لقـب گرفتـه است. امـروزه مدیریت دانـش سازمـانی و فرآیندهای آن را به مثابه یک استراتژی استراتژیک به منظور کسب مزیت رقابتی و حفظ بقاء و بهبود عملکرد فردی و سازمانی و بطورکلی تبدیل شدن به یک سازمان یادگیرنده در محیط های پویا و به شدت تغییرپذیر می‌دانند. سازمان‌ها در تلاش هستند که نظام ارزیابی عملکرد خود را با مدیریت دانش سازمانی هماهنگ نموده و نظام ارزیابی عملکرد مبتنی بر دانش سازمانی را طراحی و پیاده سازی کنند.

از سوی دیگر، بحث بهره وری کارکنان نیز مورد عنایت قرار دارد و ارتباط بین مدیریت دانش با ارتقاء بهره وری کارکنان و تأثیر ابعاد مدیریت دانش بر ابعاد بهره وری نیروی انسانی در سازمان‌ها بسیار مهم است. سازمان‌ها بایستی، نیاز به مدیریت دانش را احساس کنند تا بهره وری نیروی انسانی خود را در سطحی بالاتر از متوسط نگه دارند. در محیط پویا و پر تغییری همچون سازمانهای امروزی، مدیریت دانش و افزایش تطبیق پذیری می تواند تأثیرات مطلوبی بر بهره وری کارکنان بر جای گذارد. بررسی مطالعات نشان می‌دهد، مؤلفه به کارگیری دانش در سازمان، به کارآیی کارکنان تأثیر بیشتری دارد و و بر اثر بخشی، تأثیر کمتر دارد.

از طرفی اثربخشی کاری کارکنان، از مولفه‌های اشتراک‌گذاری دانش در سازمان تأثیر بیشتری می‌پذیرد. همچنین از آنجایی که مدیریت دانش در سازمان‌ها، تأثیر قوی بر بهره وری نیروی انسانی دارد، لذا تقویت آن می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد و از طریق توسعه مدیریت دانش، بهره وری کارکنان ارتقاء یابد.

مدیریت دانـش به عنوان مجموعـه‌ای از فعـالیت‌های مرتبـط با تـولید، تدویـن و انتقـال دانش مطـرح شده است. هـدف ابـزارهای مدیـریت دانـش، کمک بـه فـرآینـد جمع آوری و تشکیل دانش گروهی به منظور در دسترس قرار دادن آن به صورت اشتراکی، در سازمان است. این ابزارها می‌توانند از طریق ارتباطات شبکه ای، انتقال فن‌آورانه به یک مسیـر و تبدیل دانش به شنـاخت بر جریان دانش، تأثیرگذار باشند.

نقش فناوری اطلاعات در مدیریت دانش، موضوع مهمی بـرای سازمان‌هایی است که می‌خواهنـد برای مدیریت سرمایه‌های فکری خود، بهره برداری کنند. سازمانـدهی از مهمتـرین اهداف و کارکردهـای علم اطلاعات و دانش شناسی است و هدف آن فراهم آوردن زمینه‌های منـاسب برای سهولت دسترسـی به منابع اطلاعاتی مختلف با توجه به نیازها، شرایط و فناوری های زمانی است. سازماندهی مؤثر و بازیابی مؤثر منابع اطلاعاتی را برای کاربران در پی خواهد داشت.

در حقیقت موضوع اصلی مربوها به عوامل و پارامترهایی است که می‌توانند بر تـوانایی مدیریت دانش در زمینـه توانمندسازی منابع انسانی تأثیر بگذارند. دانش قدرت آفرین و باعث بقاء و سبب پویایی سیستم می‌شـود. انتخـاب پیش از یک راهبـرد متفکـرانه به سازمان یاری می‌رساند تا اینکه دچار خطای راهبردی و محاسباتی نشود.

نیروی انسانی در سازمان از رکن های مهم تأثیرگذار به سازمان است به گونه ای که نقش کلیدی دارد. لذا نیـروی انسانی با برنـامه‌ریزی، توانـایی، تخصص و مهارت لازم سبب کارآیی التزام آفرین جهت رقابت روز افزون بین المللی خواهد شد.