اقتصاد بازار تجهیزات مهندسـی پزشکی در ایران(قسمت دوم)

سیدسامان بزرگیان دانشجوی مهندسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران:

اشـاره:

در شمـاره پیشین آمار و ارقامی در خصـوص مصـرف تجهیـزات پزشکی در کشـور ایران ذکر نمودیم و گفتیم که کشور ایران نزدیک به نیم درصد کل بازار مصـرف تجهیـزات پزشکـی جهان را داراست و بـا داشتـن سهـم 0٫004 درصـدی خــود از صـادرات جـهانـی تجهیـزات پـزشـکـی در رتـبـه 64 جهـان قـرار دارد. طبـق آمار بـدست آمـده مصـرف تجهیزات پـزشـکـی در کـشـور ایــران در حــدود 1٫5 میلیارد دلار می‌باشد که از این میزان بزرگترین بخش مصرف تجهیزات پزشکی مـورد نیـاز در کـشـور ایـران مربـوط بـه دستگاه‌های تشخیص تصـویـری بـا رقـم تخمینی 400 میلیون دلار در سال است.

در ادامه به مابقی مطلب در حوزه بازار مصرف تجهیزات پزشکی می پردازیم: ایران در بازار مصرف تجهیزات پزشکی در خاورمیانه و آفریقا با دارا بودن حدود 12/5 درصد مصرف رتبه چهارم را دارد. بازار تجهیزات پزشکی خاورمیانه و آفریقا حدود 13 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. جالب است که کشورهای ایالات متحده آمریکـا، آلمان، هلنـد، چیـن بزرگترین واردکننـدگان و بزرگتـرین صادرکنندگان تجهیـزات پزشکـی را در جهـان تشـکیـل می‌دهند.

هرچند که آمار دقیق از واردات و صادرات تجهیزات پزشکی کشور ایران در طی چند سال اخیر از طرف وزارت بهداشت و دولت به طور دقیق اعلام نشده است. اما طبـق آمار جهانی منتشر شده میزان صادرات تجهیزات پزشکی کشور ایران روند نزولـی و واردات تجهیـزات پزشکی روند صعودی داشته است. در نتیجه تراز تجاری در این بخش منفی ثبت شده است.

وضعیت ایران در زمینه صادرات و واردات تجهیزات پزشکی به گونه ای است که طبق آمار رسمی بین المللی بیشترین صادرات دلاری کشور ایران به کشور جمهوری چک و بیشترین حجم دلاری واردات کشور ایران از کشور هلند صورت گرفته است. امـا آمـار غیر رسمـی بیشتریـن صـادرات تجهیزات پزشکی به کشورهـای افغانستان، عراق، ترکمنستان را نشان می‌دهد.

همچنین حجم صادرات رسمی تجهیزات پزشکی کشور ایران به حدود 40 کشور دنیا عدد 24 میلیون دلار را نشان می‌دهد. صنعت تجهیزات پزشکی با تمام جذابیت های آن یکی از بخش هایی است که مورد توجه کشورهای مختلف می باشد. این صنـعت با پیـوستگی آن با پزشکـی و نوآوری همواره دستخوش تغییرات اساسی شده است.

تلاش‌های قدرت های بزرگ در بدست آوری و حفظ این صنعت بعنوان پشتوانه اقتصادی خود و توجه آنها به سلامت و بهداشت در کشـورهایشـان هر روز بیشتـر و حیاتـی تر می‌شود. وجود کشورهای چین، ایالات متحده آمریکا و آلمان، ژاپن و هلند بعنوان پنج کشور اصلی بازیگردان این صنعت همیشه توام با ارائه فناوری های نو در جهت حفظ شرایط فعلی بوده است. بازتولید تجهیزات پزشکی در کشور با موانعی جدی روبروست است که توسعه این صنعت را با مشکل مواجه نموده است. برای تولید یک کالا طرح توجیهـی قوی نیاز است.

درواقع تولید نیاز به صرفه اقتصادی مناسب دارد و با توجـه به بررسی‌های انجام شده درخصوص عـدم تناسب فروش محصولات تولیدی و میزان تولید در کشور با هزینه‌های تولید شامل تأمین فضا و تجهیزات، مواد اولیه، دستمزد نیروی انسانی و… تولید در کشور صرفه اقتصادی ندارد. مگر اینکه بتوان محصولات تولیدی را با قیمت و کیفیت مناسب به کشورهای همسایه عرضه و صـادر کـرد که در ایـن صـورت مـی‌تـوان امیدوار به توجیـه اقتصادی تولیـد در داخل کشور بود.

اما متأسفانـه به دلیل اینکه چنیـن بستری در کشور ما فراهم نیست و تولید بسیاری از محصولات صرفه اقتصادی ندارد. سود اصلی در بسیاری از تجهیزات پزشکی از صـادرات محصولات تـولیدی بـه کشورهـای دیگر به دست می‌آید و زمانی که شرایط تولید و صادرات با توجه به نداشتن کیفیت کافی برای شرکت‌های ایرانی فراهم نیست، امکان سودآوری ندارند و با مشکلات متعددی به کار خود ادامه می‌دهند.

در ایـران یکسری از شرکت‌ها به اسـم تولید داخل برخی کالاها را عرضه می‌کنند که در واقع به معنی مونتاژ و بسته‌بندی است. همچنین بین 60 تا 70 درصد از تجهیزات و لوازم پزشکی در بیمارستان‌های دولتی مصرف می‌شود و بخش کوچکی از بازار مختص بیمارستان‌های خصوصی است. حضور شرکت‌های تاپ برند تجهیزات پزشکی در عرصه واردات به کشور خود مسئله دیگری است. همه ساله اداره تجهیزات پزشکی یکسری از کـمپـانی‌هـا را بـه عنـوان کمپـانی‌هـای تـاپ برنـد تقسیـم بنـدی کرده کـه محصولات ایـن کمپـانـی‌هـا بـه دلیـل سـابقـه ورود، داشتـن کیفیت نسبـی و سابقـه فـروش جهانـی، تـاپ برند شده اند و با قیمت بسیار بالایی وارد کشور می‌شوند.

اداره تجهیزات پزشکی بخش عمدهای از سهمیه سالانه واردات کالا را به تاپ برندها تخصیص می‌دهد که شامل تعداد کمـی از شرکت‌های واردکننده است و مابقی سهمیه تخصیص یافته را بیـن سـایر شرکت‌هـای واردکننـده تقسیـم می‌کنـد. به نقل از فعالان بازار، بزرگترین مشکل در بازار تجهیزات پزشکی تأمین میزان موردنیاز کالا برای فروش است چراکه سهمیه تخصیص یافته به شرکت های داخلی برای واردات کالاها در نیمه اول سال تمام می‌شود و حدود 6 ماه باید منتظر ورود کالا باشند.

لزوم واردات اجناس باکیفیت ، چالش انتقال پول بـرای خریـد تجهیـزات و مـواد اولیه تـولیـد، عـدم پـرداخـت بــه مـوقـع پـول از طــرف بیمارستان‌هـای خریدار تجهیـزات پزشکی به شرکت هـای داخلی و … ازجمله مشکلات این صنعت در ایران است. جا دارد مسئولین امر با نگاه به اقتصاد مقاومتی با بومـی سازی تجهیـزات مهندسی پزشکی و اشتغال و ارزآوری به این صنعت استراتژیک توجه خاص نمایند.