بررسی جرم کلاهبرداری در فضای مـجازی و مجازات آن (قسمت اول)
مریم محمودی، وکیل پایه یک دادگستری:
مقدمه
امروزه سیستم‌های رایانه‌ای نقش بسیار حیاتی در تمام ابعـاد زندگی بشر دارنـد و در نتیجه جرایم رایانه ای نیز روز به روز در حال گسترش هستند. این فضا قابلیت انجام بیشترین جرایم را دارد و استفاده از اینترنت و نرم افزارهای مختلف، سبب شده است تا برخی از جرایمی که سابقاً در جـامعـه و بـه صـورت فیـزیکـی اتـفـاق می افتادند، به فضای مجازی نیز وارد شوند؛ از جملـه اینکه سـرقت، دیگـر منحصـر بـه بالا رفتـن از دیوار خانه‌ها و دزدیـدن پول نیست، بلکـه بـه صـورت اینتـرنتـی نیز می‌توان بـه صـورت غـیـرمـجـاز از حسـاب دیـگـران پول برداشت کرد.
عـلاوه‌بـرایــن، امـروزه تـعـداد زیــادی از پرونـده‌های حقـوقی در مراجـع قضـایی به شکایت از کلاهبرداری های اینترنتی اختصاص یافته است که مجرمان، تورهای کلاهبرداری خود را نـه در فضای حقیقی، بلکه در فضای مجازی و اینترنت پهن می‌کنند. عمومـاً جرایـم رایانـه‌ای به جـرایمـی اطلاق می‌شـود که به نوعـی با تجـارت الکترونیک مرتبط باشد وارتباط بین جرم و قربانی تحت یک شبکه اینترنتی انجام می‌شود. در کلاهبـرداری اینترنتـی، کلاهبـردار باید از طریق وارد کردن، تغییر یا محوکردن داده‌ها یا مختل‌کردن سامانه و مالی را تصاحب کند. به عبـارت دیگر با استفاده متقلبانه از رایانه، مال یا منفعتی را کسب کند. همین مسئله موجب شده مراجع قضایی برای پیشگیـری از این جرایم، تدابیـر ویـژه ای را اتخاذ کنند.
مبحث اول: تعـریف و تاریخچه کلاهبرداری درفضای مجازی
بنداول) تعریف: گستـرش استفـاده افـراد از اینتـرنت علاوه بر بهبـود کیفیت زندگی و افـزایش سرعـت انجـام کارهـا مشـکلات و روش‌های جدیدی برای کلاهبرداری اینترنتی را نیز به وجود آورده است. با افزایش نفوذ گستـرده اینترنت در جـوامع و افـزایـش تعـداد کاربـران فضـای‌مجـازی کلاهبـرداران و هـکـرها نیـز بـا استـفـاده از روش‌های خلاقانه و ناآشنا برای مـردم عادی بسیاری از افراد را به دام انداخته و به راحتی از آنها دزدی کرده‌اند.
عـدم آمـوزش درسـت و شنـاخـت دقیـق ابزارهای پرداختی آنلاین سبب افزایش تعداد کلاهبـرداری اینتـرنتی شـده است؛ به دلیـل گستردگی فضـای سایبری و تفـاوت دیـدگاه کارشناسان این حوزه، امکان ارائه یک تعریف دقیق و جامع برای کلاهبرداری اینترنتی وجود ندارد. اما به صورت کلی می‌توان یک جرم در فضای آنلاین را به صورت زیر تعریف کرد: هر عمـل خلاف قانونی که توسط رایانه یا سایر ابزارهایی که به اینترنت متصل می‌شوند، انجام شود به نحـوی که به صورت مـادی یا معنوی آسیبی را با مردم برساند، مصداق بارز جرم در فضای آنلاین است.
فرآینـد سوء‌استفـاده و یا استفـاده‌غیرمجاز از سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی برای تغییر، محـو، ایجاد یا متوقف‌کردن داده‌ها یا مختـل کردن سامانه یـا وجه، مال، منفعت، خدمات یا امتیازات مالی کلاهبرداری اینترنتی هستند. بند دوم: تاریخچه کلاهبرداری درفضای مجازی از زمان ابـداع اینتـرنت تا زمانـی که استفـاده از اینتـرنت شکل عمـومـی پیدا کـرد، تصـور از پیـش تعییـن شـده‌ای دربـاره ایـن امـکان ارتبـاطاتـی و اتفـاقـاتی که در آن مـی‌افتـد وجود نداشته است. اینترنت در سال 1964 توسط محققی بـه نام پائول باران در شرکت (راند) ابداع شد.
وی به دنبـال روشی بـرای مطمئن‌سازی ارتباط پنتـاگون وزارت دفـاع ایـالت متحده امـریکا (با اعضای ارتش در هنگام حمله واقعی اتمی بود و یک شبکه حتی در صورت انهدام و خراب یک یـا چنـد رایانـه، همـچنـان امـکـان تبـادل اطلاعـات بین سایـر رایانـه‌های باقـی مانـده وجود خواهد داشت. در اوایل دهه 70 میلادی محققان دریـافتند که اینترنت علاوه بر روشی برای برقراری ارتباطات بیـن قسمت‌هـای مختـلف ارتـش، روش کـم هزینه‌ای برای برقراری ارتباطات بین اشخاص و سازمان‌هاست. در واقـع انگیزه بنیـادین شکل‌گیری اینترنت حصـول اطمینان از امـکان برقراری ارتباطات پیوسته است. گفته می‌شود هدف اصلی از انجام پروژه آرپانت، افزایش امنیت اطلاعات محـرمانه و نظامی این کشور(آمریکا) در مقابل مخاطرات ناشی از حملات هسته ای روسیه بود.
تاریخچه مشخصی از پیدایش جـرم اینترنتی و کامپیوتری (ازنظرزمان) وجود ندارد ولی به هرحال ایـن دسته از جرایـم را بایـد زائیده و نتیجه تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی دانست. براساس مطالعات صورت گرفته منشاء پیدایش جرم کامپیـوتری و اینترنتی به قضیـه رویس برمی گردد؛ او که بعد از بی‌مهری مسئولان یک شرکت فروش عمده میوه و سبزی، به عنوان حسابدار آنها انتخاب می شود از طریق کامپیوتر اقدام به حسابرسی کرده و با تغییرقیمت‌ها و تنظیم درآمد جنس ، مبلغی از مرجع آن را کاهش و به جای خاص واریز می کند. رویس با ظرافت خاصی قیمت ها را تغییر می داد، بعد از آن با نام 17 شرکت محل وطرف قرارداد، چک‌های جعلـی صادر و از آن حسـاب برداشت می‌کرده به طوری که درکمتر از 6 سال بیش از یک میلیون دلار بدست آورده است.
