ضرورت استقرار سازوکار علمی و تخصصی مدیریت پروژه در حوزه فناوری سلامت
دکتر ابوذر زارع خفری، مدیرعامل گروه توسعه اقتصادی بینش
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
در سال‌های اخیر، حجم و تنوع پروژه‌های فناورانه در حوزه سلامت به شکل چشمگیری افزایش یافته است. از توسعه سامانه‌های اطلاعات سلامت و اپلیکیشن‌های موبایلی گرفته تا طراحی تجهیزات پزشکی، کیت‌های تشخیصی، و پلتفرم‌های داده‌محور، همگی نشان‌دهنده حرکت دانشگاه‌های علوم پزشکی به‌سوی نوآوری و فناوری هستند. اما با رشد این جریان، یک شکاف اساسی نیز نمایان شده است:
«فقدان یک ساختار منسجم، علمی و تخصصی برای مدیریت پروژه‌های فناورانه سلامت»
بسیاری از این پروژه‌ها به دلیل ویژگی‌هایی مانند پیچیدگی فنی، مشارکت بین‌رشته‌ای، نیاز به بازخورد مستمر از کاربران، وابستگی به ذینفعان متعدد، و تغییرات سریع در فناوری و مقررات، ماهیت متفاوتی نسبت به پروژه‌های سنتی دارند. مدیریت این پروژه‌ها نیازمند چارچوب‌های ب‌هروز و متدولوژی‌هایی است که در سطح جهانی برای چنین مواردی توسعه یافته‌اند. در اغلب مراکز علمی و پژوهشی دنیا، پروژه‌های فناوری سلامت با استفاده از متدهایی مانند Agile، Scrum، Kanbanو Thinking Design مدیریت می‌شوند؛ متدهایی که امکان تطبیق سریع با تغییرات، شفافیت در روند پیشرفت، تحویل مرحله‌ای محصول، و افزایش مشارکت ذینفعان را فراهم می‌کنند. در غیاب این رویکردها، پیامدهایی نظیر اتلاف منابع، تکرار فعالیت‌ها، ناهماهنگی بین تیم‌ها، تأخیر در تحویل نتایج و در نهایت شکست یا نیمه‌تمام ماندن پروژه‌ها کاملًا قابل پیش‌بینی است.
بر اساس داده‌های منتشرشده توسط موسسهPMI، بیش از ٪۳۵ از پروژه‌های فناورانه در سطح بین‌المللی به دلیل نبود سیستم مدیریت پروژه مؤثر، با شکست مواجه می‌شوند. این رقم در پروژه‌هایی با ماهیت پیچیده (از جمله سلامت دیجیتال)، حتی بالاتر است.
پیشنهاد اجرایی
با توجه به نیاز فزاینده دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی علوم پزشکی به ارتقاء سطح موفقیت پروژه‌های فناورانه، پیشنهاد می‌شود واحد مدیریت پروژه‌های فناورانه سلامت )PMO( در ساختار معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت ایجاد گردد.
این واحد می‌تواند نقش تسهیل‌گر و توانمندساز برای مدیریت پروژه‌های نوآورانه در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ایفا کند و مأموریت‌هایی به شرح زیر بر عهده بگیرد:
- تدوین چارچوب‌ها و استانداردهای بومی‌سازی‌شده برای مدیریت پروژه‌های فناورانه سلامت بر پایه رویکردهای چابک(Agile) ؛
- طراحی برنامه‌های آموزشی و توانمندسازی برای مدیران پروژه، پژوهشگران و فناوران؛
- اجرای پایلوت متدهای نوین مدیریت پروژه در مراکز منتخب و ارزیابی اثربخشی آن‌ها؛
- توسعه ابزارهای دیجیتال (نظیر داشبوردهای پروژه، نرم‌افزارهای مدیریت وظایف و پایش شاخص‌ها) برای رصد هوشمندانه پیشرفت پروژه‌ها؛
دستاوردهای مورد انتظار
- افزایش شفافیت و نظم در اجرای پروژه‌های فناورانه؛
- ارتقاء اثربخشی و بهره‌وری منابع انسانی و مالی؛
- کاهش ریسک شکست پروژه‌ها و افزایش نرخ تجاری‌سازی نتایج؛
- ایجاد فرهنگ حرفه‌ای مدیریت پروژه در نظام نوآوری سلامت کشور.
این اقدام، گامی بنیادین در راستای حرفه‌ای‌سازی زیست‌بوم فناوری سلامت و هم‌راستا با استانداردهای جهانی خواهد بود.
