مصاحبه با دکتر سیدمحسن میرصدری درمورد بورس و معاونت علمی
دکتر سید محسن میرصدری رئیس کمیسیون کسب و کارهای نوین و دانش بنیان اتاق ایران:
در رابطـه با اهـم مشکلات و چالش‌های صنایع دانشبنیان بفرمایید؟
امروزه شرکت‌های دانشبنیان به دلیل ذات دانش‌محور و تحقیق و توسعه‌ای آنها و همچنین بهره‌گیری از دانشمندان و متخصصان حوزه‌های مختلف علم و فناوری، در تمام دنیا به عنوان منبع اصلی تحول و نوآوری جامعه و موتور محرک رشد اقتصادی و توسعه پایدار محسوب می‌گردند. این شرکت‌ها سبب توسعه کارآفرینی و خلق ثروت در سطح ملی می‌شوند.
در کشور ما هم اسناد بالادستی کشور از جمله سیاست‌های ابلاغی اصل 44 قانون اساسی، برنامه‌های 5 ساله توسعه اقتصادی و … همواره حوزه کسب و کارهای دانشبنیان را برای توسعه اقتصادی کشور ضروری می‌دانند با این حال هنوز این شرکت‌ها برای موفقیت و رشد پایدار با عدم قطعیت‌ها، ریسک‌ها و چالش‌های ریز و درشت متعددی روبرو هستند.
از جمله این موارد می‌توان به ناکافی و یا کم‌اثر بودن حمایت‌ها از دانش‌بنیان‌ها و وجود چالش‌هـای متعدد سیـاستی، تنظیـم‌گری و حقوقی در این زمینه، چالش‌های تأمین مالی و تراکنش‌ها، چالش‌های حوزه توسعـه بازار داخلی و صادرات محصولات و خدمات دانشبنیان و غیره اشاره نمود.
از اصلی‌ترین دارایی‌های شرکت‌های دانشبنیان، دارایی‌های نامشهود می‌باشد که با مشکلات متعددی در زمینـه ارزیابی ارزش واقعـی آن توسط ارزیـابان و عدم اعتماد و اعتباردهی نهادهای مالی و مراجع قانونی به ارزش واقعی این دارایی‌ها روبرو هستند.
لازم بـه ذکـر اسـت گاهـی اوقـات دارایـی نامشهود از اصلی‌ترین و با ارزش‌ترین دارایی یک شـرکت دانشبنیان محسـوب مـی‌گردد و بـهـره‌گیـری از مـالکیـت معنـوی چنیـن دارایی‌هایی در مراجع قضایی، نهادهای مالی و سایـر مراجع قانونی بصورت ضمانت، وثیقه و غیره تأثیر بسزایی در ادامه حیات و رشد و توسعه این شرکت‌ها خواهد داشت.
از دیـگـر مـشکلات در سطـح کـلان مـلـی دانش‌بنیان‌هـا، حـوزه صـادرات و واردات و توسعه کسب وکار ملی و بینالمللی است که از جمله آنها می‌توان به واردات کالاهایی که مشابه آنها در داخل کشور ساخته می‌شوند و از قضا دستگاه‌های دولتی ریسک منطقی مرتبط به استفاده از این محصولات باکیفیت تولید داخل را در مجموعه خود تقبل نمی‌کنند و به استفاده از محصولات خارجی وارداتی روی می‌آورند، اشاره نمود.
مشـکلات و تطـویل فراینـد ترخیـص کـالا همچون تجهیزات خط تـولید و یا تجهیزات آزمایشگاهی، عدم وجود متولی مشخص برای اندازه‌گیری، گزارش‌دهی و پایش منظم حجم صادرات دانشبنیان، فقدان تحقیقات کافی بازاریابی در حوزه‌های بینالمللی، وجود رقابت پیچیده در سطح بینالمللی و گاهاً توانمندی پایین تولیدات داخل در رقابت در این بازارها از دیگر مشکلات این حوزه می‌باشد.
از دیگر مشکلات کسب وکارها در سطح ملی که شامل تمامی بنگاه‌های خصوصی و دولتی، دانش‌بنیان‌ها و غیر دانش‌بنیان‌ها و در هر سطحـی از جامعه مشـاهده می‌شود؛ بحران مهاجـرت نخبگان و کسب و کارهای فناوری محور است که نیازمند تدبیر اندیشی در سطح کلان می‌باشد.
بازار سرمایه تا چه میـزان می‌تواند با توجه به ابزارهای در دستـرس و بـازار نوآفرین پاسخگوی صنایع دانشبنیان باشد؟
بـازار سـرمایـه نقـش مهمـی در بـکارگیـری نقدینگی‌های راکد و جذب آن در تأمین منابع مالی مورد نیاز طرح‌های مهم، راهبردی، نوآورانه شرکت‌های دانشبنیان دارد. بدیهی است که یکی از چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیـان تأمین سرمـایه و نقدینگـی است. چراکه دریافت تسهیلات در بسیاری از مواقع راه‌حـل مناسبـی برای این شرکت‌ها محسوب نمی‌گردد. زیرا بازپرداخت تسهیـلات با نرخ سـود بالا و تأمین وثایق جهت ضمانت برای شرکت‌های دانشبنیان که بعضاً بنگاه‌های متوسط و کوچک می‌باشند بسیار دشوار است.
از سوی دیگر این شرکت‌ها عموماً از واحدهای تحقیق و توسعه قـوی برخوردار می‌باشنـد که محصـولات و خدمـات آنها را در حـوزه رقابت در بازارهای داخـلی و خارجـی صاحب امتیاز می‌نمایـد و تأمین مالی ایشـان از طریق بازار سرمایه شرایط تحقق اهداف نوآورانه، مقاومت در بـرابر نـوسـانـات بـازار و حتـی گستـرش فعالیت‌هـای تحقیـق و توسعـه‌شان را فـراهم می‌نماید که این امر به خودی خود منجر به رشد اقتصـادی و کاهـش تبعـات و تـأثیـرگـذاری تحریـم‌ها بخصـوص در جـهت تأمیـن اقلام راهبردی مورد نیاز صنایع می‌گردد.
قابل درک است که انواع ابزارهای بازار سرمایه اعم از انواع ابزارهای تامین مالی بلندمدت، انواع ابزارهای مدیریت دارایی، انواع ابزارهای ویژه مدیریت خطر و … در جهت کاهش ریسک نـوسانـات بـازار بـوده و در دستـرس تـمـام علاقمندان به سرمایه‌گذاری بویژه علاقمندان به سرمایه‌گذاری در حوزه دانشبنیان می‌باشد.
علاوه بر موارد فوق سرمایه‌گذاران و سهامـدارانی که علاقمند به ریسک بیشتر هستند می‌توانند با سرمایه‌گـذاری در بازار نوآفرین بر روی شرکت‌های دانشبنیان، خلاق و نوآور، شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و شرکت‌های سهامی عام که پیشتر در بازارهای شرکت‌های کوچک و متـوسط پذیرش شده‌اند و یا شـرکت‌های فعـال در صنایـع جدیـد با ریسـک بـالا سرمایه‌گذاری کنند و بدیهی است با تقبل ریسک بالاتر، در بسیاری از موارد از رشد بالای ارزش سهام این شرکت‌ها در بازار سرمایه برخوردار می‌گرداند.
به طـور کلی، علاوه بر ظرفیت‌های موجود بـازار سرمایه و بـازار نوآفرین که پاسخگوی سطح مناسبی از نیاز صنایع دانشبنیان می‌باشد، باید در شناساندن هرچه بیشتر روش های سرمایه‌گذاری در بورس و بکارگیری ابزارهای موجود در بـازار سرمایه و گستـرش هرچه بیشتر فرهنگ بورس و سرمایه‌گذاری در میان مردم تلاش نمـود و در این راستا انجام فعالیت‌هـای آموزشی و تبلیغی و بهرهگیـری هرچه بیشتر از ظرفیت‌های شرکت‌های دانشبنیان حـوزه آموزش در این امر راه‌گشا خواهـد بود چرا که منجر به ورود حجم بیشتری از پس‌اندازها و نقدینگی‌های جامعه به جریان توسعه فناوری و نوآوری کشور می‌گردد.
همچنین با ایجاد یک بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری توسط سرمایه‌گذاران خارجی به خصوص ایرانیان خارج از کشور در بازار سرمایه می‌توان در جهت تضمین و گسترش این بازار و همچنین تأمین بخشی از منابع ارزی مورد نیاز کشور گام برداشت.
دولت و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری باید چه اقداماتی را به منظور رفع مشکلات صنایع دانشبنیان انجام دهند؟
معـاونت علمی و فنـاوری و اقتصـاد دانش بنیان همـواره نقش کلیدی در توسعه زیست بوم نوآوری و فنـاوری کشور ایفـا می‌نماید و اتخاذ انواع سیاست‌های حمایتی و تاثیرگذار این معاونت از جمله تدوین قانون جهش تولید دانش بنیان و آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های آن از جمله تاثیرگذارترین گام‌های برداشته شده در این جهت می‌باشد.
بی‌اغراق مواردی همچون ظرفیت اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه و سرمایه‌گذاری ذیل ماده 11 این قانون از مترقی‌ترین راه‌کارهای رفع مشکلات شرکت‌ها اعم از دانشبنیان و غیر دانش بنیان در حوزه مالیات و جذب سرمایه به حوزه نوآوری و فناوری محسوب می‌گردد.
بدیهی است با وجود تلاش‌های مستمر و چندین ساله این معاونت هنوز بخش‌هایی از زیست بوم نوآوری از نقصان سیاست‌های حمایتی و تعارض‌ها و تناقض‌هایی در قوانین و مقررات جاری کشور و همچنین کمبود آگاهی در خصوص ظرفیت‌های علمی و فناوری مجود در این زیست بوم رنج می‌برند که پیش از این به این چالش‌ها اشاره شده است. با راهبری، آگاهی‌بخشی و حمایت معاونت علمی می‌توان کمبود سیاست‌ها و قوانین در زمینه جلوگیری از خام فروشی، جلوگیری از واردات و به کارگیری محصولات و خدمات خارجی دارای نمونه مشابه داخلی، کمبود قوانین در جهت حمایت از مالکیت فکری و دارایی‌های نامشهود را برطرف نمود.
بدیهی است اخذ تدابیر گوناگون از جمله الزام نهادهای دولتی به ریسک‌پذیری منطقی در زمینه بهره‌گیری از تولیدات داخل و از سوی دیگر حمایت در زمینه ایجاد و توسعه زیرساخت‌های آزمایشگاهی و نهادهـای صدور گواهینامـه‌های بینالمللی در داخل کشـور علاوه بـر کاهش هزینه‌های تمـام شده تـولیدات داخـل و توسعـه صـادرات، ریسک بهرهگیـری از تولیدات داخـل در صنـایع حسـاس کشور را کاهش داده و حتـی امکان دستیابی به جایگاه معتبر در سطـح بینالمللی را فراهم می‌نماید.
همچنین این معاونت به دلیل ارتباط مستقیم با جامعه نخبگان و کسب و کارهای دانشبنیان و نوآور می‌تواند در آگاهی بخشی در خصوص اهمیت بکارگیری نخبگان و ظرفیت‌های علمی و پژوهشی در نهادهای دولتی، صنایع بزرگ و متوسط، در حفظ این سرمایه‌های انسانی ارزشمند در کشور عزیزمان و همچنین افزایش بهره‌وری این بنگاه‌ها تأثیر گذار باشد.
