10 درگیری برای تماشا در سال 2025 «قسمت اول»
احمد مولائی، مدیرعامل هلدینگ بین المللی سما و کارشناس تجارت بین الملل
سوریه
دیکتاتوری بشار اسد سقوط کرده است. سوریه می‌تواند پس از یکی از خونین‌ترین جنگ‌های اخیر جهان دوباره روی پای خود بایستد. اما هنوز احتمال وقوع مشکلات زیادی وجود دارد.
هیئت تحریر الشام (HTS) – که رهبر آن احمد الشراء (که پس از ورود به دمشق نام جنگی خود، ابو محمد الجولانی، را کنار گذاشت) عملاً قدرت را در دست دارد – با چالش‌های بزرگی روبه‌رو است.
خطر فوری، بی‌نظمی است، به‌ویژه در مناطق روستایی مرکز و غرب سوریه. HTS عمدتاً شهرهای بزرگ را تحت کنترل درآورده، برخی از افرادی را که به تحریک نفرت فرقه‌ای متهم شده‌اند، مجازات کرده است . همچنین اعلام کرده است که قصد دارد شاخه مسلح خود و سایر گروه‌های شبه‌نظامی را منحل کرده و یک ارتش مرکزی تشکیل دهد سوری‌هایی از تمام اقوام، مذاهب و فرهنگ‌های کشور انتظار دارند که در دولت نقشی داشته باشند.
حکمرانی چالش دیگری است. بسیاری از سوری‌ها، با توجه به ریشه‌های جهادی HTS، از اجرای احکام سختگیرانه اسلامی هراس دارند. علوی‌ها که اغلب (و گاهی ناعادلانه) به‌عنوان پایگاه اصلی رژیم اسد شناخته می‌شوند، به‌طور ویژه از یک حکومت فرقه‌ای بیم دارند.
از طرف دیگر تهدیدهای خارجی نیز وجود دارند. ایالات متحده که در شرق سوریه نیروی کمی دارد، حملات خود را علیه داعش افزایش داده و گشت‌های خود را در اطراف کوبانی گسترش داده است. اما اگر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جدید آمریکا، تصمیم به خروج سریع از سوریه بگیرد، این وضعیت می‌تواند بیش از پیش بی‌ثبات شود. ترکیه، که بیش از هر همسایه‌ای از سقوط اسد سود میبرد، باید اجازه دهد که مقامات جدید سوریه با نیروهای دموکراتیک سوریه ) SDF( مذاکره کنند تا شرایطی را برای یکپارچگی دوباره شمال شرق فراهم کنند که برای همه طرف‌ها قابل قبول باشد.
در نهایت، تحریم‌های غرب و سازمان ملل، که مانعی برای کمک‌های بشردوستانه و سرمایه‌گذاری‌هایی هستند که سوریه برای بازسازی پس از سال‌ها جنگ به آن‌ها نیاز دارد، باید کاهش یابند.
سودان
جنگ سودان، به دلیل تعداد سرسام‌آور آوارگان و گرسنگان، ویران‌کننده‌ترین بحران انسانی جهان محسوب می‌شود. حدود ۱۲ میلیون سودانی – بیش از یک‌سوم جمعیت پیش از جنگ – از خانه‌های خود گریخته‌اند. بیش از یک‌چهارم مردم با کمبود شدید غذا مواجه‌اند و برخی مناطق دارفور با قحطی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. مقام‌های سازمان ملل، میزان خشونت جنسی علیه زنان و دختران را «وحشتناک» توصیف کرده‌اند. این کشور بیش از پیش در مسیر تجزیه‌ای خشونت‌بار قرار گرفته است.
درگیری در حال گسترش به مناطق وسیع‌تری از کشور است. این جنگ می‌تواند منطقه را بی‌ثبات‌تر کند. سودان جنوبی، که درآمدهای نفتی آن برای حفظ صلح متزلزل داخلی حیاتی است، با بسته شدن خط لوله اصلی نفت از سودان، دچار بحران اقتصادی شده است. در شرق چاد، نزدیک به یک میلیون پناهنده سودانی بر معادلات سیاسی و اجتماعی این کشور اثر گذاشته‌اند که خطر تجزیه سودان را در پی خواهد داشت و پایان دادن به این جنگ باید در اولویت بالاتری قرار بگیرد.
اوکراین و امنیت اروپا: چالش‌های مذاکرات احتمالی
کی‌یف و حامیان غربی‌اش تا حد زیادی پذیرفته‌اند که روسیه در حال حاضر نزدیک به یک‌پنجم از خاک اوکراین را در اختیار دارد و آن را حفظ خواهد کرد. گره اصلی، آینده باقی‌مانده اوکراین است.
پوتین خواهان یک همسایه ضعیف و مطیع در خارج از حوزه نفوذ غرب است – بخشی از تلاش او برای بازنگری در نظم پس از جنگ سرد، که آن را تحمیلی و ناشی از ضعف روسیه می‌داند. او از اوکراین می‌خواهد که خلع سلاح شود یا دست‌کم اندازه ارتش خود را محدود کند و از دریافت تضمین‌های امنیتی صرف‌نظر کند.
اما کی‌یف و پایتخت‌های اروپایی چنین توافقی را تهدیدی وجودی می‌دانند. آن‌ها با دلیل موجه معتقدند که نیروهای روسیه بار دیگر پیشروی خواهند کرد یا مسکو، کی‌یف بی‌دفاع را به تسلیم وادار خواهد کرد. از این منظر، یک کرملین جسورتر، مولداوی را تحت فشار قرار خواهد داد و کشورهای شرق ناتو را تهدید خواهد کرد. حتی اگر غربی‌ها به یک گزینه برای آتش بس برسند، بعید است پوتین بپذیرد.
با این حال، ارزش آن را دارد که دریابیم او تا چه حد آماده سازش است، به‌ویژه در مورد وضعیت نظامی اوکراین. حتی یک آتش‌بس موقت که مسائل مناقشه‌برانگیز را برای مدتی به تعویق بیندازد، از ادامه جنگ بهتر خواهد بود.
سناریوی محتمل‌تر: ادامه جنگ و افزایش تنش‌ها
با این حال، محتمل‌ترین سناریو این است که حملات روسیه ادامه یابد، مذاکرات به نتیجه نرسد یا فروبپاشد، و دو طرف یکدیگر را مقصر بدانند.
در چنین شرایطی:
- ترامپ ممکن است مسکو را مقصر معرفی کند و اگر بتواند تسلیحات کافی تأمین کند، جنگ را تشدید کند – که خطر درگیری مستقیم با روسیه را افزایش خواهد داد.
- یا ممکن است از اوکراین ناامید شود و عقب‌نشینی کند. در این صورت، کی‌یف، متکی بر حمایت اروپا و تولید تسلیحات داخلی، برای ماه‌ها در وضعیت شکننده‌ای قرار خواهد گرفت، زیرا اروپا برای تأمین تسلیحات مورد نیاز تلاش خواهد کرد.
ترامپ در حال حاضر بیشتر مایل است اروپا را به افزایش هزینه‌های دفاعی مجبور کند تا این‌که کاملاً از ناتو خارج شود. اما ابهام در سیاست آمریکا ممکن است پوتین را به آزمایش واکنش غرب وسوسه کند – شاید در مناطق بالتیک یا دریای سیاه.
هایتی: کشوری در آستانه فروپاشی
امید بسیاری از مردم هایتی به دولت انتقالی جدید و مأموریت پلیسی چندملیتی به رهبری کنیا، برای کاهش سلطه باندهای تبهکار، نقش بر آب شده است.
از زمان ترور رئیس‌جمهور جوونل موئیز در ژوئیه ۲۰۲۱، باندهای مسلح کنترل بخش‌های وسیعی از کشور را به دست گرفته‌اند. این گروه‌ها که در گذشته ابزار نخبگان برای کسب منافع یا حذف رقبا بودند، اکنون مستقل‌تر و قدرتمندتر شده‌اند.
نیروهای خارجی و دولت انتقالی: ناتوان در برقراری نظم بودند ، نیروهای کنیایی نیز به دلیل کمبود تجهیزات و تعداد کم، کارایی لازم را ندارند. در سایه این ضعف، باندهای مسلح جسورتر شده‌اند. در چنین شرایطی، برخی جوامع محلی مجبور شده‌اند خودشان دفاع از مناطقشان را به دست بگیرند.
بیشتر مردم هایتی از باندهای مسلح متنفرند و مخالف هرگونه مذاکره با آن‌ها هستند. اما واقعیت این است که باندها کنترل پایتخت و راه‌های اصلی کشور را در دست دارند و دولت انتقالی قادر به سرکوب کامل آن‌ها نیست. در واقع هایتی در بحرانی بی‌سابقه فرو رفته است.
در چنین شرایطی، دو گزینه پیش روی جامعه جهانی است:
- افزایش حمایت نظامی، از جمله استقرار نیروهای حافظ صلح سازمان ملل، برای بازگرداندن نظم.
- بررسی گزینه‌های دیپلماتیک، از جمله گفتگو با برخی جناح‌های باندها، برای کاهش خشونت.
اما بدون اقدامات سریع و قاطع، هایتی به سمت فروپاشی کامل پیش خواهد رفت.
منبــــع: www.crisisgroup.org/global/10- conflicts-watch-2025
