ایران در مسیر مذاکره: هشدار نسبت به خطر اعتماد به آمریکا
نجاح محمدعلی، روزنامه‌نگار محقق در امور ایران و منطقه:
ایران با آمادگی محتاطانه‌ای برای بازنگری در رویکرد خود نسبت به ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود اعلام آمادگی کرده است، پرونده‌ای که محور بحث و اختلاف در روابط تهران با قدرت‌های غربی به شمار می‌آید. این آمادگی در زمانی صورت می‌گیرد که تأسیسات هسته‌ای ایران در زیر زمین در ژوئن گذشته هدف حملات آمریکا قرار گرفته‌اند، امری که پیچیدگی صحنه سیاسی و امنیتی را افزایش داده است.
قدرت‌های اروپایی، نمایندگی‌شده در بریتانیا، فرانسه و آلمان (E3)، به دنبال درگیر کردن ایران در گفت‌وگوی دیپلماتیک هستند که هدف آن روشن شدن وضعیت ذخایر هسته‌ای ایران است، با تمرکز بر ازسرگیری همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و احیای مذاکرات با ایالات متحده. با این حال، موضع ایران همچنان با احتیاط و تردید همراه است، به ویژه با توجه به سابقه بی‌اعتمادی به تعهدات آمریکا و فشارهای مستمر از سوی رژیم صهیونیستی.
ابعاد اروپایی و فشارهای بین‌المللی در اواخر ماه گذشته، گروه اروپایی (E3) مکانیزم «حل و فصل اختلاف» مندرج در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برنامه جامع اقدام مشترک) را فعال کرد، اقدامی که هدف آن اعمال فشار بر ایران برای ارائه امتیازاتی در زمینه برنامه هسته‌ای خود بود.
این مکانیزم به تهران مهلت ۳۰ روزه داد تا گام‌های ملموسی بردارد که بتواند مانع از بازاعمال کامل تحریم‌های بین‌المللی شود، تحریم‌هایی که پیش‌تر به طور جزئی طبق توافق هسته‌ای لغو شده بودند. ایران با موضعی قاطع پاسخ داد و این اقدام را غیرقانونی دانست و تهدید به خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای کرد؛ تهدیدی که نشان‌دهنده استراتژی تهران در حفظ کارت‌های قدرت خود در مواجهه با فشارهای بین‌المللی است.
این موضع ایران از درک عمیق چالش‌هایی ناشی می‌شود که در شرایط تنش‌های منطقه‌ای با آن مواجه است، به ویژه با ادامه تهدیدات رژیم صهیونیستی و حملاتی که به تأسیسات هسته‌ای آن انجام می‌شود. ایران معتقد است که حفظ ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود، ورقه‌ای استراتژیک برای نفوذ است که به آن امکان می‌دهد از موقعیت قدرت در هر گفت‌وگوی آتی بهره‌مند شود.
با این حال، فشارهای اروپایی همراه با پیشنهادهای جذاب برای تعویق تحریم‌ها، تهران را به فکر ارائه برخی امتیازات تاکتیکی بدون چشم‌پوشی از ماهیت اصلی برنامه هسته‌ای خود واداشت. مذاکرات اخیر: گام‌های محتاطانه به سوی توافق احتمالی در ۵ سپتامبر ۲۰۲۵، جلسه مهمی در قطر بین وزیر امور خارجه ایران، عباس عراقچی، و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، کایا کالاس، برگزار شد.
این جلسه به بررسی جزئیات توافق احتمالی با هدف فرو نشاندن بحران هسته‌ای پرداخت. اطلاعات نشان می‌دهد که توافق پیشنهادی شامل تعهد ایران به ارائه شفافیت بیشتر درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود است که قبل از حملات آمریکایی و صهیونیستی در ژوئن گذشته، حدود ۴۰۰ کیلوگرم برآورد شده بود. این توافق همچنین شامل جدول زمانی ارائه گزارش‌های دوره‌ای به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تعیین مکانیزم‌های نظارت و بازرسی بر تأسیسات هسته‌ای است، که با موافقت شورای عالی امنیت ملی ایران انجام خواهد شد.
با این حال، ایران پیشرفت این مذاکرات را مشروط به تضمین‌های امنیتی قوی کرده است، از جمله تعهد به عدم هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای در طول گفت‌وگوهای دیپلماتیک. این شرط تجربه تلخ ایران با آمریکا را منعکس می‌کند، کشوری که به طور یکجانبه در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای خارج شد و تحریم‌های سختی اعمال کرد، امری که اعتماد بین طرفین را به شدت تضعیف کرد. ایران می‌داند که هر توافق جدید ممکن است در صورت تغییر دولت آمریکا یا افزایش فشارهای صهیونیستی نقض شود، و به همین دلیل در ارائه امتیازات بزرگ بدون تضمین‌های الزام‌آور تردید دارد.
هشدار درباره اعتماد بیش از حد به آمریکا سابقه طولانی روابط ایران و آمریکا مملو از ناامیدی‌ها و وعده‌های شکسته است. از زمان انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹، ایران با مجموعه‌ای از تحریم‌ها و فشارهای نظامی و سیاسی از واشنگتن مواجه شده است، امری که اعتماد به تعهدات آمریکایی‌ها را تقریباً غیرممکن ساخته است. خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸، با وجود پایبندی کامل ایران به مفاد آن، ضربه‌ای جدی به هر امیدی برای ایجاد شراکت دیپلماتیک بود.
این سابقه، ایران را وادار می‌کند که با احتیاط شدید با هر مذاکرات جدید برخورد کند، به ویژه با نقش فعال آمریکا در حمایت از رژیم صهیونیستی، چه از طریق تسلیح و چه حمایت سیاسی. اعتماد به وعده‌های آمریکایی در کاهش تحریم‌ها یا ارائه تضمین‌های امنیتی می‌تواند ریسک بزرگی باشد. دولت‌های متوالی آمریکا سیاست‌های متفاوتی نسبت به ایران داشته‌اند، امری که هر توافق را در معرض فروپاشی با تغییر اوضاع سیاسی داخلی در واشنگتن قرار می‌دهد.
علاوه بر این، حمایت مستمر آمریکا از رژیم صهیونیستی، شامل ارائه تسلیحات پیشرفته و پشتیبانی اطلاعاتی، نگرانی ایران را افزایش می‌دهد که هر امتیاز هسته‌ای ممکن است در آینده علیه آن استفاده شود. پیامدهای منطقه‌ای و بین‌المللی ایران با رویکرد محتاطانه خود به دنبال دستیابی به توازنی دقیق بین حفظ ظرفیت‌های هسته‌ای به عنوان ابزاری برای بازدارندگی و بهره‌برداری از فرصت‌های دیپلماتیک برای کاهش فشارهای اقتصادی و سیاسی است. در این زمینه، روسیه و چین به عنوان متحدان استراتژیک تهران نقش مهمی ایفا می‌کنند.
روسیه به ویژه از تعویق اجرای مکانیزم فشار در شورای امنیت حمایت کرده است، که به ایران فضای مانور می‌دهد. ایران همچنین می‌کوشد از این تعویق برای تشویق شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به صدور تصمیمی که حملات به تأسیسات هسته‌ای آن را محکوم کند، بهره ببرد، امری که جایگاه حقوقی و سیاسی آن را در مذاکرات تقویت می‌کند. در سطح منطقه‌ای، ایران با چالش‌های بزرگی از سوی رژیم صهیونیستی مواجه است، کشوری که تهدیدهای نظامی خود را ادامه می‌دهد و سعی دارد هرگونه پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای را مختل کند.
این تهدیدها ایران را به تقویت توان دفاعی خود و حفظ ذخایر اورانیوم غنی‌شده به عنوان ورقه‌ای استراتژیک وادار می‌کند. همزمان، تهران در تلاش است روابط خود با کشورهای منطقه، از جمله قطر و ترکیه، را تقویت کند تا ائتلاف‌های منطقه‌ای شکل گیرد که قادر به مقابله با فشارهای غربی باشند. چالش‌ها و فرصت‌ها برای ایران ایران با چالشی پیچیده مواجه است که عبارت است از ایجاد توازن بین افشای جزئیات برنامه هسته‌ای و حفظ کارت‌های قدرت در برابر تهدیدهای بالقوه. افشای جزئیات ذخایر هسته‌ای ممکن است موقعیت مذاکراتی ایران را تضعیف کند،
در حالی که حفظ ابهام ممکن است فشارهای بین‌المللی را افزایش دهد. با این حال، آمادگی ایران برای همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ازسرگیری گفت‌وگو با واشنگتن، درهای فرصت‌های دیپلماتیک را باز می‌کند که می‌تواند تحریم‌ها را به تأخیر اندازد و انزوای اقتصادی را کاهش دهد. ایران باید در تعامل با مذاکرات هسته‌ای با دقت عمل کند و بر تضمین‌های امنیتی الزام‌آور تمرکز داشته باشد که تأسیسات آن را از حملات آینده محافظت کند.
تاریخ نشان می‌دهد که اعتماد بیش از حد به ایالات متحده می‌تواند توهمی خطرناک باشد، به ویژه با توجه به حمایت مستمر آمریکا از رژیم صهیونیستی. ایران با اتکا به مقاومت و برنامه‌ریزی استراتژیک خود، قادر است این بحران را با حکمت مدیریت کرده و حاکمیت ملی و قدرت منطقه‌ای خود را حفظ کند.
