تحقیق: چرا ایالات متحده کردها را با سلاح‌های پیشرفته‌ای مسلح می‌کند که برای ارتش عراق در دسترس نیست؟
نجاح محمدعلی، روزنامه‌نگار محقق در امور ایران و منطقه:
زمینه تاریخی و ژئوپلیتیکی
در سال‌های اخیر، سیاست ایالات متحده در مسلح‌کردن نیروهای پیشمرگه کرد در عراق، بحث‌های گسترده‌ای را برانگیخته است؛ به‌ویژه با تأمین این نیروها با سلاح‌های پیشرفته‌ای مانند توپخانه هویتزر ۱۰۵ میلی‌متری، سلاح‌های ضدتانک (مانند TOW)، دستگاه‌های حسگر و پهپادها، که ارتش عراق به‌طور کامل یا به میزان کافی در اختیار ندارد. این اقدام ریشه در سال ۲۰۱۴ دارد، زمانی که داعش به عراق حمله کرد و ارتش عراق در برابر آن در موصل و تکریت فروپاشید؛ امری که واشنگتن را وادار به جست‌وجوی راه‌حل‌های سریع و مؤثر جایگزین کرد.
بر اساس تحقیق میدانی که شامل مصاحبه با کارشناسان و فرماندهان نظامی، مسئولان کرد و تحلیل اسناد رسمی از پنتاگون و کنگره ایالات متحده، به‌علاوه گزارش‌های مؤسسه خاورمیانه (MEI)، مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک (WINEP) و مرکز کارنگی برای صلح بین‌المللی است، مشخص می‌شود که این سیاست بخشی از استراتژی گسترده‌تر آمریکا برای مقابله با تهدیدهای منطقه‌ای است.
دلایل اصلی: تحلیل انگیزه‌های آمریکا
۱. کارایی نظامی و نیاز فوری در نبرد با داعش
در تابستان ۲۰۱۴، ارتش عراق در حال فروپاشی کامل بود؛ هزاران سرباز از دست رفتند، برخی گریختند و تجهیزات پراکنده شد. در مقابل، نیروهای پیشمرگه کرد توانستند کارایی خود را در دفاع از اقلیم کردستان ثابت کنند؛ مانند دفع حمله داعش به اربیل. طبق گزارش پنتاگون در سال ۲۰۱۵، پیشمرگه سازمان‌یافته‌تر و وفادارتر بود و همین امر آن را به شریکی قابل‌اعتماد برای آمریکا در عملیات «عزم راسخ» (Inherent Resolve) تبدیل کرد.
• سلاح‌های ارائه‌شده: از سال ۲۰۱۴، ایالات متحده بیش از ۲ میلیارد دلار کمک نظامی به پیشمرگه داده است؛ از جمله ۱،۵۰۰ خودروی زرهی MRAP، هزاران سلاح سبک و توپخانه هویتزر M119A3 که ارتش عراق تنها در تعداد محدود (حدود ۲۰ دستگاه) در اختیار دارد، در حالی که پیشمرگه ده‌ها دستگاه دارد. این مسلح‌سازی برای پرکردن شکاف ضروری بود، زیرا پیشمرگه مستقیماً با داعش در جبهه‌هایی مانند سنجار و کوبانی روبه‌رو بود.
• شهادت‌ها: ژنرال بازنشسته آمریکایی جوزف ویلیکایتی (از فرماندهی نیروهای ویژه) تأیید کرده است که «پیشمرگه تنها نیرویی بود که بلافاصله توان جنگیدن داشت، در حالی که ارتش عراق نیازمند بازسازی کامل بود.»
۲. نقش قاسم سلیمانی در نجات اربیل و پیشمرگه
اما همان‌طور که مسعود بارزانی، رهبر کرد، می‌گوید، در ژوئن و ژوئیه ۲۰۱۴، نیروهای پیشمرگه تقریباً در برابر حمله شدید داعش به اربیل و مناطق اطراف فروپاشیدند. ارزیابی‌های اطلاعاتی آمریکا و اروپا نشان می‌داد که سقوط اربیل قریب‌الوقوع است؛ به این معنا که داعش می‌توانست پایتخت کردستان را تصرف کند و هرگونه امکان دفاعی را از بین ببرد.
در این لحظه بحرانی و بنا به درخواست مستقیم، ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس ایران، برای هماهنگی دفاع میان پیشمرگه و برخی یگان‌های عراقی شیعه متحد با ایران مداخله کرد. به گفته بارزانی و منابع آگاه کرد، سلیمانی طرح‌های نظامی دقیق ارائه داد، سلاح‌های سنگین را بازتوزیع کرد و پروازهای هواپیماهای عراقی را برای هدف‌گیری مواضع داعش هدایت کرد؛ امری که پیشروی داعش به سوی اربیل را متوقف و اقلیم کردستان را از فاجعه نجات داد.
این مداخله نه‌تنها تهدید داعش را کاهش داد، بلکه آمریکا را واداشت تا ارسال سلاح به پیشمرگه را تسریع کند، زیرا اربیل به پایگاهی حیاتی در جنگ با داعش تبدیل شد و نیاز فوری به تجهیز کردها با سلاح‌های مدرن را آشکار کرد.
۳. تعادل استراتژیک در برابر ایران و نفوذ آن در بغداد
یکی از انگیزه‌های اعلام‌نشده آمریکا، تضعیف دولت مرکزی عراق و مقابله با نفوذ ایران است؛ با این ادعا که ایران از گروه‌های شیعه و حشدالشعبی حمایت می‌کند و تهدیدی برای منافع آمریکا محسوب می‌شود. مسلح‌کردن کردها نوعی تعادل داخلی در عراق ایجاد می‌کند که مانع کنترل کامل بغداد بر اقلیم کردستان می‌شود و کردها را به متحدی پایدار برای آمریکا بدل می‌سازد.
• شواهد: اسناد کنگره در سال ۲۰۱۷ (قانون NDAA) اجازه مسلح‌کردن مستقیم پیشمرگه را صادر کرد، علی‌رغم مخالفت بغداد. گزارش WINEP نیز می‌گوید آمریکا کردها را «سدی» در برابر گسترش نفوذ ایران می‌بیند، به‌ویژه با محدودکردن دسترسی ارتش عراق به سلاح‌های روسی و چینی.
• تأثیر: این تعادل باعث می‌شود هیچ دولت عراقی نتواند کنترل میادین نفتی کردستان (که ۲۰٪ تولید نفت عراق را شامل می‌شود) به دست گیرد.
۴. ملاحظات ژئوپلیتیکی منطقه‌ای و بین‌المللی
آمریکا کردها را متحدی استراتژیک در بلندمدت در خاورمیانه می‌بیند؛ چه در برابر ایران و چه ترکیه. مسلح‌کردن پیشمرگه ثبات در اقلیم کردستان را تقویت کرده و آن را به پایگاهی اصلی برای حضور آمریکا تبدیل می‌کند.
• تفاوت با ارتش عراق: ارتش عراق همچنان متکی به تسلیحات قدیمی شوروی یا خریدهای روسی/چینی است، در حالی که کردها آموزش و سلاح‌های مدرن آمریکایی دریافت می‌کنند.
۵. ملاحظات سیاسی داخلی در آمریکا
در کنگره، حمایت از کردها میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها گسترده است؛ چنان‌که در لایحه «حمایت از پیشمرگه» در سال ۲۰۱۹ دیده شد.
دیدگاه‌های مخالف و چالش‌ها
• از سوی بغداد: دولت عراق این مسلح‌سازی را نقض حاکمیت ملی می‌داند و واشنگتن را به «تقسیم عراق» متهم می‌کند.
• خطرات: کارشناسان هشدار می‌دهند این روند ممکن است به درگیری داخلی منجر شود؛ به‌ویژه در زمینه اختلافات کردها بر سر حقوق نفتی.
آیا این اصرار توجیه‌پذیر است یا خطرناک؟
بر اساس این تحقیق، روشن می‌شود که اصرار آمریکا بر مسلح‌کردن کردها با سلاح‌های پیشرفته‌ای که در اختیار ارتش عراق قرار نمی‌گیرد، به هیچ تهدید واقعی از سوی ایران مرتبط نیست؛ چرا که نقش تاریخی ایران محدود به حمایت از ثبات بغداد و مبارزه با تروریسم بوده است، همان‌طور که مداخله شهید قاسم سلیمانی در حفاظت از اربیل و جلوگیری از سقوط پیشمرگه در برابر داعش نشان داد.
این اصرار بازتاب استراتژی خبیثانه آمریکا برای ایجاد شکاف داخلی در عراق، دامن‌زدن به اختلاف میان بغداد و اربیل و کنترل منابع حیاتی به سود واشنگتن است. بنابراین می‌توان گفت مسلح‌سازی آمریکا نه صرفاً ابزاری برای مقابله با داعش، بلکه ابزاری سیاسی ـ استراتژیک برای تحقق اهداف بلندمدت ایالات متحده به بهای وحدت و ثبات عراق است.
منابع اصلی مورد استفاده در تحقیق
• گزارش‌های پنتاگون و NDAA (۲۰۱۵-۲۰۲۳)
• مصاحبه با مسئولان کرد
• مطالعات MEI، WINEP و مرکز کارنگی
• اسناد کنگره و گزارش‌های سازمان ملل متحد
