اظهارات نتانیاهو… مُهر رسمی بر پروژه «اسرائیل بزرگ» و طرح آزمون واکنش پیش از گسترش

نجاح محمدعلی، روزنامه‌نگار محقق در امور ایران و منطقه:

چشم‌انداز «اسرائیل بزرگ» یک مفهوم سیاسی-ایدئولوژیک صهیونیستی است که به ایده‌ای توسعه‌طلبانه اشاره دارد و هدف آن ایجاد دولتی اسرائیلی است که فراتر از مرزهای کنونی اسرائیل گسترش یابد، مبتنی بر تفاسیر مذهبی-تاریخی برخی متون توراتی و قرائت‌های ملی‌گرایانه صهیونیستی. در ادامه جزئیات این چشم‌انداز بر اساس زمینه‌های تاریخی، سیاسی و اظهارات اخیر ارائه می‌شود:

1.مبنای ایدئولوژیک و تاریخی

1. 1. • ریشه‌های مفهوم: مفهوم «اسرائیل بزرگ» به اندیشه صهیونیستی اولیه بازمی‌گردد، به‌ویژه ایده‌های زئف ژابوتینسکی، رهبر جنبش صهیونیسم تجدیدنظرطلب، که در سال ۱۹۲۵ حزب «خروت» (هسته اصلی حزب لیکود کنونی) را تأسیس کرد. ژابوتینسکی خواستار ایجاد دولتی یهودی بود که شامل تمام سرزمین‌های فلسطین و بخش‌هایی از شرق اردن امروزی باشد، با استناد به تفاسیر توراتی مانند «سرزمین موعود» از رود نیل تا فرات (کتاب پیدایش ۱۵:۱۸).

1. 1. • پس از شکست ۱۹۶۷: این اصطلاح پس از جنگ شش‌روزه در سال ۱۹۶۷ شتاب بیشتری گرفت، زمانی که رژیم صهیونیستی بیت‌المقدس شرقی، کرانه باختری، نوار غزه، شبه‌جزیره سینا و بلندی‌های جولان را اشغال کرد. این سرزمین‌ها بخشی از تصور «اسرائیل بزرگ» در میان جریان‌های راست‌گرای صهیونیستی شدند که اشغال را تحقق «وعده الهی» می‌دانستند.

2.دامنه جغرافیایی تعریف واحدی برای مرزهای جغرافیایی «اسرائیل بزرگ» وجود ندارد، اما تصورات متفاوت است:

1. 1. • تفسیر مذهبی-توراتی: شامل سرزمین‌هایی از رود نیل در مصر تا رود فرات در عراق، از جمله فلسطین تاریخی، بخش‌هایی از اردن، لبنان (تا رود لیتانی)، سوریه (جولان و فراتر از آن)، و شمال سینا و شرق دلتای مصر.

1. 1. • تفسیر ملی‌گرایانه-سیاسی: بر سرزمین‌های تحت قیمومیت بریتانیا در فلسطین (فلسطین و شرق اردن) متمرکز است، با الحاق دائمی بیت‌المقدس شرقی، کرانه باختری و غزه، به همراه بخش‌هایی از لبنان و سوریه.

1. 1. • نقشه‌های رسمی اسرائیلی: در ژانویه ۲۰۲۵، وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی نقشه‌ای جنجالی منتشر کرد که «اسرائیل تاریخی» را نشان می‌داد و شامل سرزمین‌هایی از فلسطین، لبنان، سوریه، اردن و مصر بود، که انتقادات گسترده‌ای در جهان عرب برانگیخت.

3.اظهارات اخیر نتانیاهو در مصاحبه‌ای با کانال عبری «آی۲۴» در تاریخ ۱۲ اوت ۲۰۲۵، بنیامین نتانیاهو وابستگی عمیق خود به چشم‌انداز «اسرائیل بزرگ» را اعلام کرد و خود را در «مأموریتی تاریخی و معنوی» برای تحقق «رؤیای اسرائیلی» توصیف کرد که نسل‌ها را در بر می‌گیرد.

1. 1. • در طول مصاحبه، مجری برنامه، شارون گال، به او طلسمی با نقشه «اسرائیل بزرگ» اهدا کرد و پرسید که آیا به این چشم‌انداز معتقد است. نتانیاهو پاسخ داد: «قطعاً»، و تأکید کرد که این چشم‌انداز پیامی برای نسل‌هاست.

1. 1. • نتانیاهو این چشم‌انداز را به رویدادهای ۷ اکتبر ۲۰۲۳ مرتبط کرد و بر ضرورت «پیروزی» علیه کسانی که او «قاتلان اسرائیلی‌ها» خواند، تأکید کرد، در اشاره‌ای به سیاست‌های نظامی‌اش در غزه و مناطق دیگر.

1. 1. • او اشاره کرد که این چشم‌انداز مورد حمایت بخش گسترده‌ای از شهرک‌نشینان است و صرفاً ایده‌ای افراطی نیست که توسط وزرایی مانند بتسلئیل اسموتریچ و ایتمار بن‌گویر مطرح شده باشد.

4.زمینه سیاسی و عملی

1. 1. • توسعه شهرک‌سازی: گسترش غیرقانونی شهرک‌ها در کرانه باختری و تلاش برای بازسازی شهرک‌ها در غزه، تجلی عملی این چشم‌انداز است. وزیر دارایی، اسموتریچ، آشکارا خواستار الحاق کرانه باختری و ایجاد شهرک‌هایی در غزه شده است که استراتژی ایجاد «واقعیت‌های میدانی» را نشان می‌دهد.

1. 1. • حمایت آمریکا: با وجود تنش‌ها در روابط با ایالات متحده، به‌ویژه از زمان دولت اوباما، حمایت آمریکا از اشغالگری همچنان قوی است و برخی جریان‌های صهیونیستی را به پایبندی به این چشم‌انداز تشویق می‌کند. اما تحلیلگرانی مانند حاتم النعیمات معتقدند که اجرای عملی «اسرائیل بزرگ» به دلیل محدودیت‌های منابع نظامی و اقتصادی غیرممکن است، زیرا رژیم صهیونیستی به ۲۰۰ میلیارد دلار سالانه و ۸۰۰ هزار سرباز برای کنترل این سرزمین‌ها نیاز دارد که غیرواقعی است.

1. 1. • استراتژی ژئوپلیتیک: برخی معتقدند که رژیم صهیونیستی از رویدادهای اکتبر ۲۰۲۳ برای توجیه سیاست‌های توسعه‌طلبانه خود، مانند ایجاد «مناطق امن» در غزه، جنوب لبنان و سوریه، به‌عنوان بخشی از استراتژی «تغییر خاورمیانه» استفاده می‌کند. اما واقعیت نشان می‌دهد که نیت برای «اسرائیل بزرگ» پیش از عملیات طوفان الاقصی وجود داشته است.

5.واکنش‌های عربی و بین‌المللی

1. 1. • محکومیت‌های عربی: اظهارات نتانیاهو خشم گسترده‌ای در رسانه‌های عربی برانگیخت:

1. 1. • • اردن: این اظهارات را «توهمات پوچ» و تهدیدی برای حاکمیت کشورها توصیف کرد و خواستار موضع بین‌المللی صریح شد.

1. 1. • • عربستان سعودی: پروژه‌های توسعه‌طلبانه را رد کرد و بر حق فلسطینی‌ها برای دولت مستقل تأکید کرد.

1. 1. • • قطر: این اظهارات را ادامه رویکرد تکبر و نقض قوانین بین‌المللی دانست.

1. 1. • • فلسطین: ریاست‌جمهوری فلسطین و جنبش حماس این اظهارات را تحریک خطرناک توصیف کردند و خواستار قطع روابط با رژیم صهیونیستی و حمایت از مقاومت شدند.

1. 1. • • اتحادیه عرب: آن را «تجاوز به حاکمیت کشورهای عربی» و تهدیدی برای امنیت ملی توصیف کرد.

1. 1. • واکنش‌های بین‌المللی: کریستوفر لوکسون، نخست‌وزیر نیوزیلند، از این اظهارات شوکه شد و گفت که نتانیاهو «عقل خود را از دست داده است». کشورهایی مانند بریتانیا، کانادا و استرالیا خواستار اجازه ورود کمک‌های بشردوستانه به غزه شدند و از بحران انسانی هشدار دادند.

5.چالش‌های پیش روی این چشم‌انداز

1. 1. • عدم اجماع در رژیم صهیونیستی: همه جریان‌های سیاسی در فلسطین اشغالی از این مفهوم حمایت نمی‌کنند. جریان‌های چپ و میانه‌رو آن را غیرواقعی و منجر به انزوای بین‌المللی و درگیری دائمی می‌دانند، در حالی که راست افراطی و جنبش‌های شهرک‌نشین مانند «گوش امونیم» از آن حمایت می‌کنند.

1. 1. • واقعیت جمعیتی: کنترل سرزمین‌هایی با میلیون‌ها عرب، سؤالاتی درباره ماهیت جمعیتی رژیم صهیونیستی مطرح می‌کند، زیرا برخی از از دست رفتن اکثریت یهودی می‌ترسند.

1. 1. • مقاومت منطقه‌ای: مقاومت فلسطینی، با حمایت محور مقاومت (ایران، حزب‌الله و گروه‌های دیگر)، مانع اصلی این چشم‌انداز است، همان‌طور که رویدادهای اکتبر ۲۰۲۳ نشان داد.

1. 1. • محدودیت‌های بین‌المللی: قطعنامه‌های شورای امنیت ۲۴۲ و ۳۳۸ بر احترام به مرزها و حاکمیت ملی تأکید دارند و گسترش را نقض قوانین بین‌المللی می‌دانند.

6.انتقادات و تحلیل

1. 1. • دیدگاه عربی: تحلیلگران عرب که تنها به شعارها بسنده می‌کنند، معتقدند اظهارات نتانیاهو «جنون خودبزرگ‌بینی» را نشان می‌دهد و از ضعف عربی تغذیه می‌کند، و هشدار می‌دهند که این تهدیدی برای ثبات منطقه است.

1. 1. • دیدگاه صهیونیستی: برخی معتقدند این چشم‌انداز صرفاً اظهارات شخصی نیست، بلکه بیانگر گرایش‌های بلوک اصلی در جامعه به‌اصطلاح اسرائیلی به سمت افراط‌گرایی دینی و ملی است.

1. 1. • واقع‌گرایی اجرا: تحلیلگران در امکان تحقق این چشم‌انداز به دلیل محدودیت‌های نظامی و اقتصادی و همچنین مقاومت ملت‌های عرب که سلطه صهیونیستی را نمی‌پذیرند، تردید دارند.

نهایتاً: چشم‌انداز «اسرائیل بزرگ»، همان‌طور که در اظهارات اخیر نتانیاهو احیا شده، پروژه‌ای توسعه‌طلبانه است که ایدئولوژی صهیونیستی و جاه‌طلبی‌های ژئوپلیتیک را در هم می‌آمیزد و طرحی تهاجمی برای بلعیدن باقی‌مانده فلسطین و منطقه است. این یک آزمایش واکنش است که رژیم صهیونیستی به‌طور مداوم قبل از هر گام بعدی انجام می‌دهد، در حالی که توطئه رسمی عربی شرم‌آور با محکومیت‌های کلامی توخالی بسنده می‌کند. واکنش‌های بین‌المللی، با وجود هشدار درباره خطر این چشم‌انداز به‌عنوان تهدیدی مستقیم برای حاکمیت ملی و امنیت منطقه‌ای، همچنان ناتوان از مقابله با این خطر هستند، که اتحاد مواضع و مقاومت واقعی را به تنها گزینه برای متوقف کردن این پروژه تبدیل می‌کند