چرا مأموریت لاریجانی از عراق کلید می‌خورد ؟!

نجاح محمدعلی، روزنامه‌نگار محقق در امور ایران و منطقه:

لاریجانی: توافق امنیتی با عراق یک نقطه عطف حیاتی است/ پیام‌های ویژه‌ای برای لبنان دارم

جهت‌گیری علی لاریجانی به‌سوی عراق، به‌عنوان نخستین اولویت در سفرهای رسمی‌اش، گواهی روشن بر عمق پیوندهای تاریخی، معنوی، فرهنگی و اعتقادی است، و همچنین سایر عناصر بنیادین است که مانع از نادیده گرفتن ضرورت تعمیق روابط میان دو کشور می‌شود. این روابط با خواست دو ملت برای تقویت شراکت بر اساس نیازهای منطقه‌ای و بین‌المللی پشتیبانی می‌شود. عراق، به دلیل موقعیت استراتژیک و تاریخ مشترک با ایران، دروازه‌ای اساسی برای حمایت از توازن منطقه‌ای به شمار می‌رود، به‌ویژه در شرایطی که چالش‌های امنیتی مانند تهدیدهای ناشی از مداخلات خارجی و حمایت برخی کشورهای غربی از گروه‌های تروریستی در حال افزایش است. این انتخاب همچنین نشان‌دهنده تعهد به پیوندهای عمیق مذهبی است، مانند آماده‌سازی برای مراسم اربعین که نیازمند همکاری امنیتی و سازمانی مشترک برای حفظ امنیت میلیون‌ها زائر ایرانی و بین‌المللی است.

جزئیات سفر و دیدارهای رسمی

در چارچوب اولین دور سفرهای منطقه‌ای خود به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، علی لاریجانی در بغداد با مقامات ارشد عراقی از جمله رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و مشاور امنیت ملی دیدار کرد. در این دیدارها، یادداشت تفاهم امنیتی مرزی میان ایران و عراق در حضور نخست‌وزیر عراق و با حضور مشاور امنیت ملی این کشور امضا شد. قاسم الاعرجی در این دیدار تأکید کرد که «دولت عراق متعهد به تلاش‌های جدی برای خنثی کردن هرگونه نقض امنیتی علیه هر یک از کشورهای همسایه است». لاریجانی نیز از «دولت عراق و سیاست خارجی معتدل آن که به تقویت امنیت و ثبات در عراق و منطقه منجر شده» تمجید کرد.

توافق امنیتی و مکانیزم‌های اجرایی

دو طرف همچنین مکانیزم‌های اجرایی کردن توافق امنیتی پیشین را بررسی کردند، با تمرکز بر تقویت همکاری مرزی برای مقابله با چالش‌های مشترک مانند گروه‌های تجزیه‌طلب و تروریستی که پیش‌تر بر اساس توافقات قبلی از مرزهای ایران دور شده‌اند. این گام در راستای تلاش‌های عراق برای تقویت نقش متوازن منطقه‌ای خود صورت می‌گیرد، هرچند اتهاماتی مبنی بر اجازه استفاده از حریم هوایی عراق در حملات پیشین رژیم صهیونیستی علیه ایران مطرح شده که بغداد را وادار به طرح شکایت در شورای امنیت سازمان ملل کرد. در این زمینه، محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، بر تعهد کشورش به گسترش روابط با ایران در همه زمینه‌ها تأکید کرد و تجاوز رژیم صهیونیستی علیه ایران را محکوم نمود و از گفت‌وگو میان تهران و واشنگتن برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای حمایت کرد.

جهت‌گیری ایران به سوی بغداد بر نقش استراتژیک عراق در برنامه‌های منطقه‌ای ایران تأکید دارد، به‌ویژه پس از انتصاب لاریجانی به جای علی‌اکبر احمدیان. او به عنوان شخصیتی تأثیرگذار در منطقه پس از شهید قاسم سلیمانی شناخته می‌شود که از تجربه‌ای غنی در پرونده‌های امنیتی و سیاسی برخوردار است.

امنیت مشترک در کانون گفت‌وگوهای دو کشور

ورود لاریجانی به عراق همزمان با ایام اربعین حسینی (ع) بود که میلیون‌ها ایرانی در آن شرکت می‌کنند و این امر نشان‌دهنده استحکام پیوندهای دو ملت است و هماهنگی در سطح بالا برای تأمین خدمات زائران را ضروری می‌سازد. هماهنگی‌های قبلی در سطح وزارت کشور، نهادهای امنیتی، پلیس و حمل‌ونقل انجام شده بود، اما سفر لاریجانی افق جدیدی به این تلاش‌ها می‌بخشد و ارزش پیوندهای فرهنگی و مذهبی میان دو ملت را تقویت می‌کند. این تلاش‌ها فراتر از سطح دوجانبه، به مشارکت گسترده در مدیریت مراسم برای همه زائران جهانی گسترش می‌یابد، همان‌طور که در نشست اخیر وزرای کشور ایران، عراق و پاکستان در تهران مشاهده شد. در این چارچوب، امنیت مشترک محور اصلی بود و لاریجانی با رهبران عراقی وضعیت امنیتی منطقه، از جمله جنایات قحطی و نسل‌کشی علیه فلسطینیان در غزه را بررسی کرد که نشان‌دهنده توجه متقابل به مسائل منطقه‌ای است.

امنیت مشترک در صدر اولویت‌های روابط ایران و عراق

حضور نیروهای آمریکایی در عراق، همزمان با فعالیت برخی گروه‌های تروریستی در بخش‌هایی از این کشور، نیاز به اقدامات امنیتی تخصصی را افزایش داده است. غرب، به‌ویژه ایالات متحده، از طریق مداخلات نظامی و حمایت از تروریست‌ها، به دنبال تضعیف ثبات در ایران، عراق و کل منطقه است. تجربیات و واقعیات تاریخی نشان می‌دهد که واشنگتن از حمایت و تسلیح تروریست‌ها برای تضعیف روابط برادرانه میان تهران و بغداد دست نکشیده است.

در مقابل، غرب تلاش می‌کند توانایی‌های دفاعی کشورهای منطقه، از جمله ایران و عراق، را کاهش دهد، همان‌طور که در تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه ایران، هدف قرار دادن سامانه دفاع هوایی عراق و تلاش برای انحلال و خلع سلاح حشد الشعبی که با فتوای مرجعیت تشکیل شد، آشکار است. در این شرایط، پیشبرد اجرای توافق امنیتی میان دو کشور از برجسته‌ترین جنبه‌های سفر لاریجانی است که بدون شک به ارتقای سطح امنیت برای هر دو طرف و منطقه کمک خواهد کرد.

منطقه و اهمیت هم‌افزایی

از دیگر جنبه‌های برجسته، این است که ایران و عراق به عنوان دو قدرت بزرگ منطقه‌ای، به دنبال ایفای نقشی مؤثر در برقراری صلح و ثبات منطقه‌ای هستند و ابتکارات مشترکی به صورت دوجانبه یا در چارچوب سازمان همکاری اسلامی و دیگر سکوهای جهانی راه‌اندازی کرده‌اند. در حال حاضر، در حالی که رژیم صهیونیستی با حمایت آمریکا به تشدید نسل‌کشی در غزه ادامه می‌دهد، ایالات متحده تلاش می‌کند سلاح گروه‌های مردمی و مقاومت در کشورهای منطقه را خلع کند تا امنیت رژیم صهیونیستی را تضمین نماید.

در میان بحران و آشوب در سوریه، با گسترش روزافزون طرح‌های تجزیه این کشور و تحریم‌ها و تعرفه‌های تجاری آمریکا علیه کشورهای مستقل، هم‌افزایی منطقه‌ای میان تهران و بغداد به ضرورتی مطلق تبدیل شده است. تهران همواره تأکید دارد که امنیت منطقه بخشی از امنیت آن است و با توجه به اهمیت حفظ حاکمیت کشورهای منطقه و مطالبه امنیت جمعی، نسبت به دیدگاه ایالات متحده که ایجاد هرج‌ومرج امنیتی را راهی برای نفوذ و تحقق اهداف خود می‌داند، هشدار می‌دهد.

اهداف سفر لاریجانی: تقویت نفوذ ایران و حمایت از قانون حشد الشعبی

در این فضای پرتنش، سفر علی لاریجانی به بغداد تلاشی آشکار از سوی تهران برای دفاع از جایگاه استراتژیک خود در عراق از طریق حشد الشعبی بود. بر اساس منابع محلی، هدف اصلی این سفر ارائه حمایت سیاسی و فنی از قانون حشد الشعبی بود که به دنبال تثبیت جایگاه حشد به عنوان نهادی رسمی در ساختار امنیتی عراق است. این قانون تضمینی برای ایران است که نفوذش از طریق گروه‌های مسلح پابرجا و مستحکم باقی خواهد ماند، به‌ویژه در برابر تلاش‌های آمریکا برای تضعیف این نفوذ. همچنین، دو طرف نگرانی‌های واقعی عراق از واکنش‌های احتمالی آمریکا در صورت تصویب این قانون را بررسی کردند که ممکن است شامل تحریم‌های اقتصادی یا نظامی علیه بغداد باشد. لاریجانی در این راستا به مقامات عراقی اطمینان داد که ایران در مواجهه با این چالش‌ها از آن‌ها حمایت خواهد کرد.

ارتباط نزدیک سفر با فشارهای آمریکا

سفر لاریجانی را می‌توان واکنشی استراتژیک از سوی ایران به فشارهای فزاینده آمریکا دانست. امضای یادداشت تفاهم امنیتی با مشاور امنیت ملی عراق، هماهنگی میان دو طرف را تقویت می‌کند و پیامی است مبنی بر اینکه ایران بازوهای نفوذی در داخل دولت عراق، به‌ویژه در پرونده‌های حساس امنیتی مانند حشد الشعبی، دارد. طرف‌های عراقی، به نمایندگی از چارچوب هماهنگی و دیگر نیروها، با معضل بزرگی میان حفظ روابط متوازن با واشنگتن و تهران روبه‌رو هستند. از یک سو، دولت عراق می‌خواهد کنترل خود بر دستگاه‌های امنیتی را تقویت کند و از سوی دیگر، نمی‌خواهد حمایت ایران را از دست بدهد یا به رویارویی مستقیم با واشنگتن کشیده شود. سفر لاریجانی این صحنه را پیچیده‌تر می‌کند، زیرا حمایت عملی از قانونی ارائه می‌دهد که واشنگتن آن را تهدیدی برای حاکمیت عراق می‌داند.

دیدگاه‌های متفاوت طرف‌های مختلف

• • از دیدگاه ایران: حشد الشعبی خط دفاعی نخست در برابر نفوذ آمریکا و رژیم صهیونیستی است و ابزاری استراتژیک برای حفظ منافع تهران در عراق و منطقه به شمار می‌رود. سفر لاریجانی به منظور حفاظت از این ابزار و تضمین تداوم آن در برابر فشارهای فزاینده انجام شد.

• • از دیدگاه ایالات متحده: قانون حشد الشعبی تهدیدی مستقیم برای حاکمیت عراق است و نفوذ غیرقابل قبول ایران را تقویت می‌کند، که نیازمند فشارهای سیاسی و امنیتی بیشتر بر بغداد برای انحلال یا ادغام کامل این گروه‌ها در ارتش عراق است.

• • از دیدگاه دولت عراق: تلاش مداومی برای موازنه میان فشارهای متضاد آمریکا و ایران وجود دارد. تصویب قانون حشد الشعبی ممکن است اقتدار دولت بر حشد را تقویت کند، اما همزمان می‌تواند به تحریم‌ها و تنش‌هایی با واشنگتن منجر شود، به‌ویژه در فضای متلاطم منطقه‌ای.

در نهایت، این سفر تجلی واقعیت کشمکش بزرگ‌تر منطقه‌ای میان ایران و ایالات متحده است، جایی که عراق همچنان صحنه‌ای مرکزی و باز برای این رقابت باقی می‌ماند. سفر لاریجانی تنها نشانه‌ای جدید از ادامه این کشمکش در خاک عراق است.