جهان در انتظار پاسخ ایران… و موازنه‌های نزاع در حال تغییر است

نجاح محمد علی، روزنامه‌نگار محقق در امور ایران و منطقه‌

 

🔸 هنگامی که برخی از «انتظار پاسخ ایران» سخن می‌گویند، از لحظه‌ای سرنوشت‌ساز صحبت می‌کنند که نه تنها به آینده‌ی ایران، بلکه به سرنوشت کل نظام جهانی مربوط است.

عبارت «جهان در انتظار پاسخ ایران» که امروز در رسانه‌ها و بر زبان تحلیلگران جاری است، بیان دقیقی از نگرانی جهانی است که فراتر از محاسبات نظامی، به عمق معادلات استراتژیک نفوذ می‌کند.

🔹 تجاوز اخیر آمریکا که تأسیسات هسته‌ای حیاتی در فردو، نطنز و اصفهان را هدف قرار داد، تحولی به‌شدت خطرناک بود. این تجاوز، خطوط قرمزی را که حقوق بین‌الملل ترسیم کرده بود، زیر پا گذاشت و به‌صورت مستقیم، حاکمیت کشوری را نقض کرد که حق کامل برای توسعه‌ی برنامه‌ی هسته‌ای صلح‌آمیز خود، بر اساس توافقات بین‌المللی به‌رسمیت‌شناخته‌شده، دارد. هدف قرار دادن این تأسیسات، صرفاً یک حمله‌ی فنی نبود، بلکه پیامی سیاسی بود که می‌گفت: «ما به شما اجازه‌ی استقلال نمی‌دهیم». و اینجاست که هسته‌ی مسئله قرار دارد.

صدای سما

🔸 دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با کلماتی صریح، از دکترین حاکم بر رفتار قدرت‌های بزرگ سخن گفت وقتی اظهار داشت: «صلح از طریق قدرت».

از این‌رو، قدرت بازدارنده به یک ضرورت وجودی تبدیل می‌شود، نه یک تجمل سیاسی، و این جوهره‌ی پاسخی است که باید در انتظارش باشند.

 

◾️ ایران جنگ را آغاز نکرد… اما می‌داند چگونه آن را پایان دهد

 

🔹 هر بار که عمق خاک ایران هدف قرار می‌گیرد، درهای تحلیل و بزرگ‌نمایی درباره‌ی «پاسخ ایران» گشوده می‌شود. برخی از آن به‌عنوان تهدید سخن می‌گویند، در حالی که حقیقت این است که این پاسخ، بخشی از معادله‌ی دفاعی مشروع است. ایران به‌دنبال جنگ نیست، اما کسی که به خاک و تأسیسات حیاتی‌اش حمله کند، باید بداند که دوران مصونیت از مجازات به پایان رسیده است.

🔸 پاسخ ایران یک خواسته نیست، بلکه یک وظیفه است. تصمیمی احساسی نیست، بلکه محاسبه‌ای عقلانی در چارچوب معادله‌ی بازدارندگی است که سال‌ها نشان داده تنها زبانی است که متجاوزان آن را می‌فهمند. انتظار جهانی از این پاسخ، ناشی از «ناشناخته بودن» آن نیست، بلکه از یقین به وقوعش است، زیرا ایران ثابت کرده که در برابر جنایت سکوت نمی‌کند.

 

◾️ پس از تجاوز: دیگر مانند پیش از آن نیست

 

🔹 حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، اعلان شکست همه‌ی تلاش‌های سیاسی و دیپلماتیکی است که واشنگتن سعی داشت آن‌ها را به‌عنوان جایگزینی برای جنگ معرفی کند. این حمله، اعترافی صریح به این است که پروژه‌ی فشار از درون و بیرون نتیجه‌ای نداده است، بنابراین گزینه‌ی آمریکا، فرار به جلو از طریق تشدید تنش بود.

🔸 اما چیزی که قدرت‌های متخاصم برای آن حساب باز نکرده‌اند، این است که ایران امروز، همان ایران چند سال پیش نیست. توانمندی‌های دفاعی، هماهنگی منطقه‌ای، و جایگاه مردمی، فرهنگی و سیاسی جمهوری اسلامی، همگی عناصری هستند که هر پاسخ احتمالی را نه تنها به یک اقدام موضعی، بلکه به پیامی جامع تبدیل می‌کنند که توازن منطقه را بازطراحی می‌کند.

 

◾️ جهان نه تنها پاسخ، بلکه نتایج آن را انتظار می‌کشد

 

🔹 وقتی جهان از «پاسخ ایران» سخن می‌گوید، صرفاً از پرتاب موشک یا هدف قرار دادن یک پایگاه صحبت نمی‌کند. بلکه از چیزی گسترده‌تر: فروپاشی مفاهیم هژمونی، لرزش اعتماد به نظام‌های غربی، و انتقال ابتکار عمل از منطق واکنش به منطق کنش. ایران در این معنا، انتقام نمی‌گیرد، بلکه بنیاد می‌نهد. نه تنها به‌دنبال تلافی نیست، بلکه قواعد جدیدی برای درگیری ترسیم می‌کند.

🔸 و مهم‌تر اینکه کل محور مقاومت، که از فلسطین تا لبنان، و از عراق تا یمن امتداد دارد، این پاسخ را به‌عنوان لحظه‌ای بنیادین می‌بیند: هر پاسخی، آغاز مرحله‌ای جدید و روشن‌تر خواهد بود که نه به باج‌خواهی دیپلماتیک تن می‌دهد و نه با کسی که ضربه می‌زند و می‌خندد، مماشات می‌کند.

 

◾️ پاسخ نه تنها در زمان و مکان، بلکه در پیام آن است

 

🔹 ایران، همان‌طور که در همه‌ی مراحل نشان داده، برای پاسخ عجله نمی‌کند، اما آن را بی‌هدف به تأخیر هم نمی‌اندازد. پاسخ در زمانی که خود انتخاب می‌کند و با ابزاری که متجاوز را به درد می‌آورد و از تکرار جلوگیری می‌کند، خواهد بود. این خلاصه‌ی بازدارندگی است: دشمن باید بداند که هر عملی هزینه‌ای دارد و هر جنایتی در دفتر حساب ثبت می‌شود.

🔸 بنابراین، جای تعجب نیست که ناظران به لرزه افتاده‌اند، هشدارهای مراکز مطالعات غربی شدت گرفته، سفارتخانه‌ها به تکاپو افتاده‌اند، و دستورات از واحد ۸۲۰۰ صادر شده است. آنچه در راه است، صرفاً یک پاسخ نیست، بلکه بازآرایی کارت‌ها و تنظیم ساعت ژئوپلیتیک بر اساس زمان تهران، نه واشنگتن، است.

این در حالی است که در حساب رسمی رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای در پلتفرم اکس (توییتر سابق)، تأکید شد:

«دشمن صهیونی یک اشتباه بزرگی کرده، یک جنایت بزرگی را مرتکب شده؛ باید مجازات بشود و دارد مجازات میشود؛ همین حالا دارد مجازات میشود.»

🔸 این موضع، نه تنها بیانگر عزم جدی ایران بر مجازات متجاوزان است، بلکه تأکید بر آن دارد که پاسخ در حال وقوع است و فراتر از مرحله هشدار و تهدید، به مرحله اقدام عملی رسیده است

 

◾️ نکته‌ی مهم

کسانی که در انتظار پاسخ ایران هستند، چیزی بیش از یک انفجار را انتظار می‌کشند. آن‌ها در انتظار زوال توهمی قدیمی به نام «مصونیت آمریکا» هستند و با چشمان خود می‌بینند که چگونه ایران از یک هدف، به مرکز تصمیم‌سازی تبدیل می‌شود.

پاسخ به وقت تهران خواهد آمد، زیرا نه یک انتخاب، بلکه سرنوشت ملتی است که تصمیم گرفته تحقیر نشود.

 

🔻سیناریوهات پاسخ

به طور کلی، تا کنون هیچ پاسخ واقعی و مشخصی از سوی ایران به تجاوز اخیر آمریکا که تأسیسات هسته‌ای این کشور در نطنز، فردو و اصفهان را در روز یکشنبه ۲۲ ژوئن ۲۰۲۵ هدف قرار داد، اجرا نشده است. با این حال، بیانیه‌های رسمی و تحلیل‌ها به ماهیت پاسخ احتمالی و گزینه‌های ایران اشاره دارند. در ادامه، جزئیات بر اساس منابع موجود ارائه شده است:

 

۱. بیانیه‌های رسمی ایران:

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه: حمله آمریکا را نقض فاحش قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد دانست و تأکید کرد که ایران حق کامل خود را برای پاسخ و اتخاذ تمامی اقدامات لازم برای دفاع از حاکمیت خود محفوظ می‌دارد. وی اشاره کرد که تهران از قبل ماهیت پاسخ را اعلام نخواهد کرد، اما گزینه‌های گسترده‌ای در اختیار دارد.

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس: تأکید کرد که ایران این حمله را تحمل نخواهد کرد و پاسخ قاطع خواهد بود، و اشاره کرد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از این تجاوز پشیمان خواهد شد.

امیر حاتمی، فرمانده ارتش ایران: تأکید کرد که ایالات متحده همیشه پاسخ‌های قاطعی به جنایات خود دریافت کرده و این بار نیز استثنا نخواهد بود.

عبدالرحیم موسوی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح: اظهار داشت که ایالات متحده حاکمیت ایران را نقض کرده و این امر به رزمندگان ایرانی حق حمله به منافع و نیروهای آمریکایی را می‌دهد، و تأکید کرد که ایران عقب‌نشینی نخواهد کرد.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: وعده پاسخ «دردناک» داد و این حمله را نقض قوانین بین‌المللی دانست و اشاره کرد که پاسخ ممکن است شامل گزینه‌هایی باشد که «خارج از درک و محاسبات متجاوزان» است.

 

۲. گزینه‌های احتمالی پاسخ ایران:

تحلیل‌ها و بیانیه‌ها به چندین سناریوی احتمالی برای پاسخ ایران اشاره دارند، با تمرکز بر ایجاد توازن بین پاسخی مؤثر و اجتناب از جنگ فراگیر:

بستن تنگه هرمز: برخی از نمایندگان مجلس ایران پیشنهاد اعمال محدودیت بر تردد در تنگه هرمز، که گذرگاهی استراتژیک برای انتقال نفت جهانی است، را مطرح کرده‌اند. این گزینه‌ای قدرتمند برای اعمال فشار اقتصادی محسوب می‌شود.

بستن باب‌المندب: پیشنهاد دیگری مربوط به مختل کردن ناوبری در باب‌المندب است که بر تجارت دریایی در دریای سرخ تأثیر می‌گذارد.

هدف قرار دادن پایگاه‌های آمریکایی: تخمین زده می‌شود حدود ۶۳ پایگاه آمریکایی در منطقه وجود داشته باشد که هدفی احتمالی برای پاسخ ایران هستند.

خروج از معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT): نمایندگان مجلس ایران ایده خروج از این معاهده را به عنوان بخشی از پاسخ مطرح کرده‌اند، همراه با توقف همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.

حملات سایبری یا هدف قرار دادن اهداف حساس: منابع اشاره دارند که ایران ممکن است پاسخی کیفی انتخاب کند که بر اهداف حساس با دقت تمرکز دارد، مانند حملات سایبری یا ضربات دقیق، برای اجتناب از تشدید فراگیر.

تشدید علیه رژیم صهیونیستی: برخی تحلیل‌ها حاکی از آن است که ایران ممکن است بر هدف قرار دادن رژیم صهیونیستی با ضربات سنگین یا هدف قرار دادن برخی از متحدان منطقه‌ای آن تمرکز کند.

 

۳. وضعیت کنونی پاسخ:

تا کنون هیچ پاسخ نظامی مستقیمی اجرا نشده است. منابع ایرانی اشاره کرده‌اند که تأخیر در پاسخ، بازتاب تمایل به اجتناب از واکنش احساسی و شتاب‌زده است، با تمرکز بر پاسخی «مدروس و کیفی» که اهداف بازدارندگی را بدون شعله‌ور کردن جنگ فراگیر محقق کند.

ایران اعلام کرده که تأسیسات هسته‌ای آسیب جدی ندیده‌اند و مواد حساس از قبل منتقل شده‌اند، که ممکن است به عنوان مقدمه‌ای برای جذب ضربه یا کاهش فشار داخلی برای پاسخ مستقیم تفسیر شود.

بحث‌های داخلی در ایران درباره ماهیت پاسخ ادامه دارد، با وجود طرح‌های آماده که برای اطمینان از تأثیر قوی و کاهش ریسک‌ها در حال اصلاح هستند.

 

۴. واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی:

انصارالله: اعلام کردند که هر تجاوز آمریکایی به ایران با هدف قرار دادن کشتی‌های آمریکایی در دریای سرخ پاسخ داده خواهد شد، که به احتمال هماهنگی با متحدان ایران اشاره دارد. درخواست‌هایی از شخصیت‌های فعال ایرانی در پلتفرم ایکس وجود دارد که از سید عبدالملک الحوثی می‌خواهند «شریان حیاتی دلار نفتی را قطع کند و به حمام خون و ظلم مداوم پایان دهد».

سازمان ملل متحد: آنتونیو گوترش، دبیرکل، از «مارپیچ آشوب» هشدار داد و خواستار دیپلماسی شد.

کشورهای آمریکای لاتین: کشورهایی مانند ونزوئلا، کوبا و شیلی حمله آمریکا را محکوم کردند و آن را نقض قوانین بین‌المللی توصیف کردند.

بریتانیا: از حملات آمریکا حمایت کرد و برنامه هسته‌ای ایران را تهدید دانست.

چین: هشدار داد که حملات آمریکا «سیگنال‌های اشتباه» ارسال کرده و سابقه بدی ایجاد کرده است.

 

۵. تحلیل وضعیت:

ایران به دنبال تأیید بازدارندگی خود بدون لغزیدن به جنگ فراگیر است، به‌ویژه با توجه به فشارهای اقتصادی و داخلی. پاسخ احتمالی ممکن است ترکیبی از اقدامات نظامی محدود (مانند ضربات موشکی به اهدافی در فلسطین اشغالی یا آمریکایی) و گام‌های سیاسی (مانند خروج از NPT یا تعلیق همکاری هسته‌ای) باشد.

تأخیر در پاسخ ممکن است بازتاب استراتژی «صبر استراتژیک» سنتی ایران باشد، با انتظار برای زمان مناسب یا تکمیل ارزیابی خسارات.

تمرکز بر رژیم صهیونیستی به عنوان بخشی از پاسخ محتمل است، با توجه به هماهنگی اعلام‌شده میان تل‌آویو و واشنگتن در این حمله.

 

دو نکته:

میزان خسارت به تأسیسات هسته‌ای همچنان کاملاً روشن نیست، که ممکن است بر شدت پاسخ تأثیر بگذارد.

پاسخ احتمالی ایران انتظار می‌رود مدروس باشد تا توازن بازدارندگی حفظ شود و از تشدیدی که ممکن است به منافع استراتژیک ایران آسیب بزند، اجتناب شود.