طرح نهضت ملی – مردمی “آموزش پیشگیری از جرائم ،حفظ و احیای حقوق عامه در محیطزیست (نماپ )
دکتر سید قوام الدین بزرگیان، کارشناس سازمان حفاظت محیط زیست ، دبیر اجرایی طرح نماپ
به منظور توجه نظام مند، پایدار و دانش بنیان به ظرفیت ها و توانمندی نهادهای مردمی برای مشارکت در زمینه پیشگیری از وقوع جرم،و نظر به اهمیت مشارکت مردم و ظرفیت گسترده نهادهای مردمی در اجرای بهتر وظایف قوه قضاییه، دستورالعمل؛ «دستورالعمل نحوه مشارکت و تعامل نهادهای مردمی با قوه قضاییه» (1398)ابلاغ گردید.
مطابق ماده 17 این دستورالعمل معاونت پیشگیری و دادگستری های سراسر کشور موظف شدند ضمن انعقاد تفاهم نامه همکاری با آموزش و پرورش، دانشگاه ها و مراکز علمی و با بهره مندی از ظرفیت آموزشی و رسانه ای نهادهای مردمی، اقدامات زیر را انجام دهند:
الف ـ توسعه نهضت آموزش حقوق و تکالیف به مردم با هدف ارتقای سطح آگاهی های مردم و نهادینه سازی فرهنگ احترام به قانون؛
ب ـ ترویج و توسعه گفتمان های قضایی در قلمرو «پیشگیری از وقوع جرم و مقابله با فساد»، «حفظ و احیای حقوق عامه»، «اصلاح و درمان مجرمان»، «عدالت ترمیمی و صلح و سازش» و «حمایت از بزه دیدگان».
در آیین نامه اجرایی دستورالعمل مذکور آمده است ؛
معاونت پیشگیری و دادگستری های سراسر کشور موظفند به منظور تحقق بند های الف و ب ماده مذکور نسبت به پیش بینی برنامه های ستادی و استانی با بهره گیری از ظرفیت نهادهای مردمی به شرح ذیل اقدام نمایند:
1- شناسایی نهادهای مردمی به ویژه انجمن های علمی (گروه حقوق) برخوردار از ظرفیت لازم در خصوص آموزشهای عمومی و همگانی.
2- انعقاد تفاهم نامه همکاری مشترک سه جانبه بین معاونت پیشگیری و دادگستری های کل (طرف اول) وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم و تحقیقات و سایر مراکز علمی (طرف دوم) نهادهای مردمی و انجمنهای علمی (طرف سوم).
3- پیش بینی منابع مالی لازم به منظور اجرای طرح بصورت مشارکتی با دستگاههای ذیربط
4-برنامه ریزی و اجرای برنامه های رسانه ای، دوره ها و کارگاه های آموزشی، همایش ها، نشست ها و کنگره های علمی و … با موضوعات مذکور در متن ماده.
انجمن توسعه کسب و کارهای محیط زیست شایان که در چارچوب این دستورالعمل به عنوان همکارقوه قضاییه پذیرفته شده است با توجه به موضوع فعالیت انجمن در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی و به منظور پیشگیری از جرائم زیست محیطی و کاهش سطح تخریب محیط زیست طرح نهضت ملی – مردمی “آموزش پیشگیری از جرائم ،حفظ و احیای حقوق عامه در محیطزیست (نماپ) بر اساس ماده 17 دستورالعمل نحوه مشارکت و تعامل نهادهای مردمی با قوه قضاییه» (1398) ارائه نمود.و از آنجاییکه نظارت بر اجرای قانون و برخورد با متخلفین جرائم زیست محیطی و حفظ و پیگیری احیای حقوق عامه با نهاد قوه قضاییه می باشد. این طرح مورد توجه آن قوه قرار گرفته و در 15 اسفند ماه سال 1403 در روز ملی آموزش همگانی محیط زیست توسط آقای دکترجهانگیر معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه و آقای دکتر احمدی مدیرکل مشارکتهای مردمی و سرمایه اجتماعی و با حضور مدیران ارشد قوه قضاییه و مدیران سازمانهای مرتبط ازجمله سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشوررونمایی گردید.
اهداف اجرای طرح
- تدریس مسائل محیط‌زیستی در بین اقشار مختلف جامعه و برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های آموزشی به‌منظور آشنا نمودن عموم مردم نسبت به محیطزیست و مسائل و مشکلات آن.
- مهیاسازی افراد برای کسب دانش حقوقی به منظور بهبود محیط زیست کسب و کار خود؛
- ایجاد آگاهی که سبب هوشیاری و ترس و پیشگیری از انجام جرائم محیط زیست گردد؛
- ایجاد نگرشی نو یا الگویی از رفتار افراد، گروه‌ها و جامعه به‌طور کامل در قبال حفظ و احیای محیط زیست؛
- کمک به مهارت افراد در شناسایی و حل مسائل حقوقی محیط زیست
مخاطبین طرح:
- فعالان در کسب و کارهایی که فعالیت آنها موثر بر کیفیت محیطزیست می باشد .
- قانون گذاران و ناظرین بر اجرای قانون و قضات و دادستان هایی که در پیشگیری و برخورد با جرائم زیست محیطی مرتبط می باشند
- مدیران و کارکنان دستگاههای بخشی و فرابخشی حوزه محیط زیست
- ساختار آموزشی :
- نهضت ملی – مردمی آموزش مختص توانمند سازی فعالان و شاغلین کسب و کارهای موثر برکیفیت محیط زیست می باشد. از اینرو ساختار آموزشی نیز فراخور ظرفیت علمی مخاطبین در سه دوره به شرح ذیل تعریف شده است .
- 1- دوره فراگیری مبانی علوم محیط زیست
- 2- دوره تحکیم دانش حقوق محیط زیست
- 3- دوره انتقال مهارتی حقوق محیط زیست
اهداف آموزش دوره ها
اهداف دوره فراگیری مبانی علوم محیط زیست (عمومی)
- کسب آگاهی پایه از علوم منابع زیست محیطی
- شناخت جرائم و تخریب محیط زیست در کسب و کارها
- آشنایی با نحوه جرم انگاری در محیط زیست
- شناخت قوانین محیط زیست
- آشنایی با استانداردها و ضوابط زیست محیطی
اهداف دوره تحکیم دانش حقوق محیط زیست (اختصاصی)
- شناخت جرائم زیست محیطی حفظ و احیای حقوق عامه در محیط زیست
- آگاهی از مسئولیت ها در پیشگیری و مقابله با فساد در محیط زیست
- شناخت احکام (ارای سبز) در محیط زیست
- شناخت عدالت ترمیمی در جرائم محیط زیست
- شناخت بزه دیدگی در محیط زیست
- آشنایی با میانجیگری و صلح و سازش در محیط زیست
اهداف دوره انتقال مهارتی حقوق محیط زیست (کاربردی)
- نحوه مستند سازی و گزارش دهی جرائم زیست محیطی
- نحوه طرح شکواییه و تدارک دفاع و رسیدگی به پرونده های جرائم زیست محیطی
- نحوه محاسبه خسارات در جرائم زیست محیطی
- نحوه حفظ و احیای حقوق عامه در محیط زیست (در کسب و کارها)
محتوای آموزشی :
محتوای آموزشی در دو دسته پایه و تخصصی ارائه می گردد که موضوعات بر حسب جامعه هدف متفاوت می باشد :
– محتوای آموزشی ارتباط موضوعی با علوم پایه زیست محیطی دارند .
– محتوای آموزشی جنبه موضوعی حقوقی بازدارندگی جرائم ،حفظ و احیای افعال منجر به بهبود در محیط زیست دارند.
– محتوای آموزشی جنبه توانمندسازی فراگیران در مواجهه با جرائم زیست محیطی دارند
طول دوره های آموزشی برحسب نوع کسب و کار و درخواست متقاضی وتعداد و دانش مخاطبین و نوع دوره و زمان و مکان برگزاری دوره متفاوت می باشد .
ارزش گذراندن دوره های آموزشی طرح:
- دوره های آموزشی صرفا جنبه آگاهی عمومی وکاربردی دارد.
- دوره های آموزشی جنبه هشداری و پرهیز از ارتکاب به جرائم زیست محیطی دارد
- این دوره ها می تواند با موافقت دستگاههای اجرایی بعنوان دوره آموزشی ضمن خدمت کارکنان دستگاههای اجرایی محسوب گردد.
- این دوره ها می تواند بعنوان پیش نیاز برای صدور مجوز کسب و کارهای اثرگذار بر محیط زیست مثل صدور پروانه شکار، صدور پروانه فعالیت صنعتی و صنفی و…. باشد./
- با حمایت مدیران کسب و کارها ،می توان مشوق های مالی برای کارکنان واحدهای صنعتی و خدماتی که این دوره های که می گذرانند منظور نمود .
صدور گواهینامه آموزشی :
گواهینامه پایان هر دوره آموزشی از طرف دبیرخانه به فراگیران اعطا می گردد. همچنین در صورت تمایل فراگیران و مدیران بنگاههای تولیدی و خدماتی متقاضی مدارک معتبر از دانشگاه های طرف قرارداد با دبیرخانه صادر می شود.
دستگاههای اجرایی در صورت تمایل می توانند با هماهنگی دبیرخانه برای کارکنانی که دورهای آموزشی طرح را در داخل و یا خارج از دستگاه می گذرانند گواهینامه مخصوص به خود (دستگاه اجرایی ) را صادر نمایند.
نظارت و ارزیابی آموزشی
به منظور اطمینان از سلامت فعالیت های آموزشی در سطوح زیر مسئولیت نظارت را بر عهده دارند:
- سطح ملی :گروههای نظارتی دبیرخانه طرح با انجام نظارت تخصصی و بررسی و نظارت ویژه (موردی)
- سطح محلی: گروههای نظارتی شامل دبیرخانه طرح و نماینده بنگاه متقاضی و نماینده یکی از سازمانهای و انجمن های مرتبط با اجرای طرح
به منظور تقویت و بهبود کیفیت فعالیت های آموزشی در سطح ملی ،کارگروه بهبود کیفیت آمورشی با هدف آسیب شناسی، ارائه و اجرای راهکارهای مناسب با شرایط بومی و محلی و نوع کسب و کار طبق دستورالعمل دبیرخانه طرح تشکیل می گردد.
سنجش و ارزشیابی پیشرفت آموزشی تکوینی و پایانی در دوره فراگیری مبانی علوم محیط زیست (عمومی)، به صورت کمی و در دوره تحکیم دانش حقوق محیط زیست (اختصاصی) به شکل کمی و کیفی انجام می شود.
ارزشیابی تکوینی در طول دوره آموزشی ( دوره فراگیری مبانی ، دوره تحکیم دانش و دوره انتقال مهارتی حقوق محیط زیست ) به منظور بهبود کیفیت و رفع مشکلات و نارسایی های آموزشی از سوی آموزش دهنده انجام می شود. ارزشیابی پایانی، در پایان دوره، برای اطمینان از تحقق اهداف آموزشی و ارتقای فراگیر به پایه بالاتر با حضور در آزمون ها تعیین می شود و از ناظر آموزشی انجام می گیرد.
معیار نمره دهی در ارزشیابی کمی بر مبنای صفر تا 20 و در ارزشیابی کیفی در تمام مراحل آموزش با درجه ی متوسط، خوب و عالی تعیین می گردد.
نظام همکاری با اجرای طرح
اجرای طرح بصورت مشارکتی و با استفاده از تمامی ظرفیتهای آموزشی موجود در بخشهای دولتی و خصوصی بوده و مشارکت در اجرای آن داوطلبانه می باشد.
الف: دبیرخانه اجرایی طرح:
مسئولیت هماهنگی ، پیگیری ، تدوین دوره های آموزشی ، تهیه و تولید محتوا، برگزاری دوره ها و نظارت و صدور گواهی نامه آموزشی و عقد قرارداد و تفاهم نامه و تامین هزینه های جاری آموزشی و سایر موارد مرتبط با دبیرخانه اجرایی طرح می باشد.
ب : مراکز آموزشی همکار
مراکز آموزشی همکار به واحدهایی گفته می شود که دارای امکانات آموزشی مناسب و یا سیستم های آموزشی نرم افزاری و سخت افزاری بوده و در تامین مدرسین و یا محتوای آموزشی و صدورگواهینامه آموزشی پایان دوره در چارچوب قرارداد و یاتفاهم نامه با دبیرخانه طرح همکاری می نمایند.
مراکز آموزشی همکار شامل مراکز دانشگاهی ، فنی حرفه ای , مدارس ، موسسات آموزشی و سازمانهای دولتی و شرکت های خصوصی و غیره می باشد که در چارچوب قرارداد و تفاهم نامه با انجمن در اجرای کامل یا بخشی از دوره های آموزشی طرح و تهیه و تولید محتوای آموزشی مشارکت دارند . به مراکز آموزشی همکار از طرف دبیرخانه طرح گواهینامه صلاحیت ارائه می گردد.
الگو سازی و تشویق
نظام تشویق و ترغیب در مشارکت در اجرای طرح با صدور گواهینامه آموزشی معتبر، برند سازی و تقدیر در جشنوارهای زیست محیطی از جمله جشنواره ملی وجدان محیط زیست منظور خواهد شد . و در چارچوب نیاز سنجی و زیر ساختها آموزشی ، سطح و جامعه هدف آموزشی نیز تعیین و در زمانهای پیش بینی شده کل جامعه هدف را در بر خواهد گرفت.
کلام آخر :
مشــارکت ســازمانهــای غیــر دولتــی نقــش مهمــی در سـامان بخشـی و تشــخیص منـافع عمــومی و بســیج افکــار عمــومی در راســتای اهــداف تعیین‌شده دارد. نقش فعالانه این سـازمانهـا با حضور در محل و شیوه های مختلـف دیگـر در اجــرای مقــررات، تعیــین‌کننــده اســت. به‌کارگیری شـیوه هـای مختلفـی چـون ارائـه مشاوره، آموزش روشهای پیشگیری و کنترل آلاینده ها ، آموزش مسائل حقوقی و غیره در توانمند ســازی و ترغیب به پیشگیری از جرائم و حفظ و احیای حقوق عامه در محیط زیست با ایجــاد بســتری لازم جهــت انجام برنامه‌ها و تسـهیل اجـرای آنهـا فـراهم می‌کنند. از طرفی گستردگی و وسعت حوزه محیط زیست به جهت کمی و کیفی حجم زیادی از ظرفیتهای قوه قضاییه و مطالبات مردمی را به خود اختصاص داده است. از اینرو لزوم اجرای برنامه های پیشگیرانه و احترام به قانون نظیر افزایش فرهنگ و آگاهی زیست محیطی جامعه از موثرترین روشها در کاهش تشکیل پرونده های جرائم قضایی زیست محیطی و کمک به حفظ و احیای حقوق عامه در حوزه محیط زیست می باشد.
