واشنگتن چگونه حضور خود را در قلب بغداد کاهش می‌دهد؟
هرکسی که می‌خواهد قصهٔ کاهش حضور دیپلماتیک امریکا را بفهمد: نمونهٔ عراق
نجاح محمد علی، روزنامه‌نگار محقق در امور ایران و منطقه
در ماه‌های اخیر، سرعت گفتگوها دربارهٔ تمایل دولت دونالد ترامپ به کاهش حضور دیپلماتیک آمریکا در خارج افزایش یافته است؛ این موضوع بخشی از یک بازنگری گسترده نسبت به ماهیت حضور بین‌المللی ایالات متحده و نحوهٔ تعامل آن با کشورهای جهان پس از دهه‌ها سیاست «هژمونی نرم» است. در حالی که گزارش‌ها و افشای اطلاعات رسانه‌ای درباره بستن یا کاهش برخی سفارت‌ها و کنسولگری‌های آمریکا—از جمله مأموریت‌هایی در اروپا، آفریقا و آسیا—افزایش یافته است، خبر کاهش مأموریت سفارت آمریکا در عراق با واکنش گسترده‌ای روبه‌رو شد. بغداد نقش محوری در جغرافیای سیاسی خاورمیانه ایفا می‌کند و با پرونده‌های حساس مانند مبارزه با «تروریسم»، توازن منطقه‌ای، سیاست نفتی و رابطه با ایران مرتبط است.
با این حال، بسیاری به‌سرعت تصمیم کاهش تعداد کارمندان آمریکایی در عراق را به مذاکرات برنامهٔ هسته‌ای ایران نسبت دادند. امری که در اصل، دقیق نیست و بازتابی از خوانشی سطحی و شتاب‌زده از تحولات است. این موضوع بخشی از سیاستی گسترده داخلی آمریکایی است که هدف آن کاهش هزینه‌ها، بازآرایی اولویت‌های سیاست خارجی و تعریف مجدد نقش آمریکا در جهان پس از جنگ‌های طولانی و پرهزینه است[^1].
سند فاش‌شده: بازنمایی کاهش در سطح جهانی
بر اساس گزارش CNN و استناد به سندی داخلی از وزارت امور خارجهٔ آمریکا، دولت ترامپ در حال بررسی بستن حدود ۳۰ سفارت و کنسولگری آمریکایی در جهان است[^2]. این سند همچنین توصیه به کاهش تعداد کارکنان مأموریت‌هایی در کشورهای کلیدی مانند سومالی و عراق کرده است؛ کشورهایی که ایالات متحده تأثیر عمیقی در مبارزه با گروه‌های افراطی در آنها داشته و آنها را به‌عنوان محورهای مهم در این مبارزه تلقی می‌کند.
نقشهٔ کاهش شامل سفارت‌هایی در کشورهایی چون مالت، لوکزامبورگ، جمهوری کنگو، جمهوری آفریقای مرکزی و سودان جنوبی است و همچنین کنسولگری‌های متعددی در فرانسه، آلمان، بوسنی، بریتانیا، کرهٔ جنوبی و آفریقای جنوبی را در بر می‌گیرد. نکتهٔ قابل‌توجه این است که این اقدامات، بر اساس این سند، میان کشورهای هم‌پیمان سنتی و بازیگران حساس تمایز قائل نمی‌شود؛ امری که تأکید بر ماهیت اداری و ساختاری این تصمیم دارد، نه واکنشی گذرا یا سیاسی[^2][^3].
دلایل کاهش حضور دیپلماتیک آمریکا در عراق
۱. ملاحظات مالی و اداری
دولت ترامپ از زمان بازگشت به کاخ سفید، تحت عنوان «عقیدهٔ اثربخشی دولت» به دنبال کاهش دیوان‌سالاری، کاهش هزینه‌های عمومی و بازگرداندن منابع به داخل آمریکا بوده است. از این رو، سفارت‌ها—خصوصاً آنهایی با شمار زیاد کارکنان در محیط‌های پرخطر—به‌عنوان بار مالی محسوب می‌شوند. سفارت آمریکا در بغداد یکی از گران‌ترین مأموریت‌ها از نظر زیرساخت، امنیت، پیمانکاران و خدمات لجستیکی است[^4].
بر اساس اسناد مورد بررسی رسانه‌های آمریکایی، وزارت امور خارجه برای پشتیبانی از توصیه‌های خود معیارهایی نظیر حجم فعالیت کنسولی، تعداد پست‌های خالی، تهدیدات امنیتی و وضعیت ساختمان‌ها را در نظر گرفته است، موضوعاتی که همگی از لزوم کاهش حضور در بغداد حکایت دارد[^4].
۲. افزایش تهدیدات امنیتی
پنهان نیست که مأموریت‌های آمریکا در عراق، به‌ویژه در بغداد، با حملات موشکی و پهپادی مواجه هستند و نقش گروه‌های مقاومت در آن پررنگ است. این تهدیدات، علی‌رغم فراهم بودن تأمین امنیت گسترده، ادامه دارند و سیاست‌گذاران واشنگتن را به بازنگری در اندازه و ساختار سفارت مجبور کرده‌اند، به‌ویژه با افزایش درخواست‌ها برای خروج نیروهای رزمی آمریکایی.
در ضمن، کاهش حضور به‌عنوان اقدام پیش‌گیرانه برای کاهش تلفات احتمالی مطرح شده است، خصوصاً که آمریکا استفاده از ابزارهایی مانند پهپادها، اطلاعات دیجیتال و عملیات از راه دور را افزایش داده تا وابستگی به تجمع نیروی انسانی را کاهش دهد[^5].
۳. تغییر اولویت‌های راهبردی آمریکا
با آغاز دومین دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، مشاوران او تأکید زیادی بر پایان دادن به «جنگ‌های بی‌پایان» و هدایت منابع به رویارویی با چین کرده‌اند. در نتیجه، خاورمیانه—از جمله عراق—دیگر موقعیت سابق خود را ندارد و بیشتر پروندهٔ عراق به‌عنوان یک موضوع «اداری-اطلاعاتی» مدیریت می‌شود تا صحنهٔ دیپلماسی و عملیات نظامی گسترده[^6].
این تصمیم ربطی به توافق هسته‌ای با ایران ندارد
باید روشن شود که کاهش حضور آمریکا در عراق رابطه‌ای مستقیم با مذاکرات هسته‌ای ایران ندارد. این تصمیم بیش از آنکه واکنشی به افزایش تنش‌ها یا تلاش برای مصالحه منطقه‌ای باشد، یک اقدام اداری و استراتژیک هم‌راستا با سیاست‌های مشابه در سایر کشورهاست[^6]. برخی تحلیل‌گران هشدار داده‌اند که این کاهش ممکن است باعث تضعیف نفوذ واشنگتن در عراق و کاهش توانایی‌های سیاسی‌اش شود و اعتراضاتی در میان نخبگان وزارت امور خارجه برانگیخته است[^3].
پیامدهای احتمالی
هرچند دولت ترامپ آن را نوعی خردورزی مالی و افزایش بهره‌وری می‌داند، منتقدان در واشنگتن نسبت به پیامدهای منفی آن هشدار می‌دهند، از جمله:
-
ایجاد خلأ دیپلماتیک که می‌تواند توسط بازیگران منطقه‌ای مانند ایران و ترکیه پر شود؛
-
دشواری در مدیریت روابط پیچیده با گروه‌های سیاسی عراق؛
-
کاهش خدمات کنسولی به شهروندان آمریکایی یا عراقیانی که با سفارت تعامل دارند؛
-
فرسایش نمادین حضور آمریکا در عراق در دید عمومی جامعه عراق.
درنهایت
آنچه امروز در عراق می‌گذرد صرفاً کاهش تعداد کارکنان یا کوچک‌سازی ساختمان نیست، بلکه بازتاب یک تحول عمیق در نگرش آمریکا نسبت به مأموریت خود در جهان است. از عراق ۲۰۰۳ با اشغال کامل آمریکایی‌ها، تا بغداد ۲۰۲۵ که دفاتر بسته و گروه‌های دیپلماتیک جمع می‌شوند، خط سیر انحطاط مدل هژمونی آمریکا در خاورمیانه روشن می‌شود.
هرکس می‌خواهد بداند چرا سفارت‌ها بسته می‌شوند و چرا آمریکایی‌ها کم‌کم جاهایشان را ترک می‌کنند، باید متوجه شود که آمریکا دیگر آن کشور سابق نیست، و جهان نیز به شکل دیگری درآمده است. و عراق—با تمام ارزش نمادین خود—استثنایی نیست.
هوامش آکادمیک
[^1]: مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی (CSIS)، Downsizing Diplomacy: Risks and Rationales Behind U.S. Retrenchment Abroad، آوریل ۲۰۲۵.
[^2]: CNN، گزارش “Trump administration weighs closing 30 US embassies”، ۱۵ آوریل ۲۰۲۵. [^3]: The New York Times، “Internal State Dept. Review Urges Diplomatic Cuts”، مارس ۲۰۲۵.[^4]: وزارت امور خارجهٔ آمریکا، سند داخلی درباره معیارهای کاهش مأموریت‌های دیپلماتیک، منتشرشده جزئیاتی در CNN و Foreign Policy.
[^5]: Axios News، بخش “Biden’s world vs. Trump’s world redux: What changes and what doesn’t”، آوریل ۲۰۲۵. [^6]: Foreign Policy، “America’s Diplomatic Footprint Is Shrinking”، ۲۲ آوریل ۲۰۲۵.
