«ما می‌توانیم»؛ میراث ماندگار امام خمینى
نجاح محمد علی، روزنامه‌نگار محقق در امور ایران و منطقه
در سخنرانی اخیرش به مناسبت سی‌وششمین سالگرد ارتحال امام روح‌الله خمینی رضوان‌الله‌علیه، رهبر انقلاب اسلامی، امام سید علی خامنه‌ای، موضعی قاطع در برابر خواسته‌های آمریکا درباره توقف غنی‌سازی اورانیوم در ایران اتخاذ کرد. ایشان این خواسته‌ها را «غیرمنطقی» توصیف کرده و بار دیگر تأکید نمودند که ایران برای ادامه برنامه هسته‌ای خود نیازی به اجازه هیچ کشوری ندارد و لغو این برنامه را «غیرممکن» دانستند.
این موضع تازه‌ای نیست، بلکه بازتابی از استمرار روشی است که امام خمینی فقید، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، بنا نهاد؛ او در ملت ایران روحیه «ما می‌توانیم» را کاشت. این فلسفه به ایران کمک کرد تا در طول دهه‌ها با چالش‌های داخلی و خارجی مقابله کند.
امام خامنه‌ای اشاره کردند که خواسته‌های آمریکا در مذاکرات هسته‌ای با جوهره اصل «ما می‌توانیم» در تضاد است؛ اصلی که یکی از پایه‌های اساسی انقلاب اسلامی به شمار می‌رود. ایشان تأکید کردند که ایالات متحده در تلاش است شروطی «غیرقابل اجرا» را تحمیل کند که هدفشان تضعیف ایران از طریق محدود کردن برنامه هسته‌ای آن است و اظهارات واشنگتن درباره ممنوعیت غنی‌سازی را «یاوه‌گویی» نامیدند.
این موضع از ابتدای مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا و بر اساس شروط تعیین‌شده از سوی تهران تکرار شده است. این موضوع اخیراً با رد پیشنهاد جدید آمریکا در مذاکرات هسته‌ای از سوی تهران، بار دیگر اثبات شد؛ ایران این پیشنهاد را به‌دلیل بی‌توجهی به منافع ملی خود «غیرعملی» دانست.
برنامه هسته‌ای ایران که در آغاز بخشی از استراتژی خودکفایی در حوزه انرژی بود، به نمادی از حاکمیت ملی تبدیل شده است. غنی‌سازی اورانیوم با غنای بالا که پس از خروج ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸ به ۶۰ درصد رسید، اکنون یک نقطه قوت راهبردی برای ایران محسوب می‌شود؛ زیرا توان علمی و فناوری کشور را تقویت کرده و به آن در مذاکرات بین‌المللی اهرم قدرت می‌دهد.
امام خامنه‌ای تأکید کردند که این برنامه قابل لغو نیست، زیرا بازتاب اراده ملت ایران برای حفظ استقلال خود در برابر فشارهای فزاینده خارجی است.
میراث امام خمینی: «ما می‌توانیم»
برای تحلیل موضع امام خامنه‌ای، باید به میراث امام خمینی بازگشت؛ کسی که پایه‌های ایدئولوژیک جمهوری اسلامی را بنا نهاد. در سخنرانی‌های خود در دوران انقلاب اسلامی که در سال ۱۹۷۹ به پیروزی رسید، امام خمینی بارها عبارت «ما می‌توانیم» را برای تشویق ملت ایران به مقابله با چالش‌ها، چه اقتصادی، چه سیاسی و چه نظامی، تکرار کرد. در یکی از سخنرانی‌های خود در سال ۱۹۸۰ گفت: «اگر مردم به توانایی‌های خود ایمان داشته باشند، هیچ قدرتی در جهان نمی‌تواند آن‌ها را تسلیم کند».
این جمله فلسفه‌ای عمیق را پایه‌گذاری کرد که الهام‌بخش ایران در عبور از محاصره اقتصادی، جنگ تحمیلی (۱۹۸۰–۱۹۸۸) و تحریم‌های غیرقانونی بین‌المللی پیاپی شد.
امام خمینی بر این باور بود که اتکا به خود، کلید قدرت است. در سخنرانی دیگری در سال ۱۹۸۴، او خواستار «تحقق خودکفایی در تمام عرصه‌ها از کشاورزی گرفته تا صنعت و فناوری» شد و تأکید کرد که تکیه بر خارج، ملت را در معرض باج‌خواهی قرار می‌دهد. این دیدگاه در برنامه هسته‌ای متبلور شد؛ برنامه‌ای که در دهه ۱۹۸۰ در شرایط دشوار آغاز شد و با وجود تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی ادامه یافت.
امام خامنه‌ای در سخنرانی اخیر خود، به این میراث اشاره کردند و گفتند که برنامه هسته‌ای تجسم اصل «ما می‌توانیم» است و تلاش‌ها برای لغو آن با هدف درهم‌شکستن این روحیه صورت می‌گیرد.
چرا آمریکا نمی‌تواند با غنی‌سازی ایران مقابله کند؟
۱. برتری فناورانه ایران
ایران در زمینه غنی‌سازی هسته‌ای به پیشرفت چشمگیری دست یافته است و اکنون هزاران سانتریفیوژ پیشرفته، از جمله IR-6 و IR-9، را در اختیار دارد که امکان غنی‌سازی مؤثر اورانیوم را فراهم می‌سازند. گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۲۰۲۴ تأیید کرده‌اند که ایران دارای ذخایری از اورانیوم غنی‌شده است که در صورت تصمیم‌گیری می‌تواند برای تولید چندین بمب هسته‌ای کافی باشد، هرچند تهران بر ماهیت صلح‌آمیز برنامه خود تأکید دارد. این برتری علمی موجب شده که اعمال محدودیت‌های فنی از سوی ایالات متحده دشوار باشد، چراکه دانش فنی به بخشی از توانمندی‌های درونی کشور تبدیل شده است.
۲. حمایت مردمی و حاکمیت ملی
برنامه هسته‌ای هرچند یک پروژه علمی است، اما به نماد حاکمیت ایران بدل شده است. نظرسنجی‌های داخلی، از جمله نظرسنجی دانشگاه تهران در سال ۲۰۲۳، نشان داده‌اند که بیش از ۷۰ درصد مردم ایران از ادامه برنامه هسته‌ای به‌عنوان یک حق ملی حمایت می‌کنند. این پشتیبانی مردمی بازتاب تأثیر گفتمان امام خمینی قدس سره است که میان مقاومت و کرامت ملی پیوند برقرار کرد. در همین راستا، امام خامنه‌ای در سخنرانی اخیر خود اشاره کردند که ملت ایران «در برابر استکبار قوی‌تر شده است»؛ امری که موجب می‌شود هرگونه تلاش آمریکا برای تحمیل لغو برنامه با مقاومت گسترده مردمی مواجه شود و قابل تحقق نباشد.
۳. واقعیت ژئوپلیتیکی
در عرصه بین‌المللی، ایران دیگر مانند دوران جنگ تحمیلی منزوی نیست. روابط مستحکم آن با روسیه و چین و نقش کلیدی‌اش در محور مقاومت، به ایران قدرت راهبردی می‌دهد. به‌عنوان نمونه، روسیه در سال ۲۰۲۴ توافق‌نامه‌های همکاری هسته‌ای با ایران امضا کرد که به‌تازگی نیز به تصویب رسیده‌اند و توانمندی‌های فنی ایران را تقویت می‌کنند. همچنین، مذاکرات غیرمستقیم از طریق عمان که به دور پنجم خود رسیده‌اند، نشان می‌دهد که ایران از موضع قدرت وارد مذاکره شده است، نه از موضع ضعف. امام خامنه‌ای تأکید کردند که «دشمن به‌دنبال تضعیف امید است» ولی در عین حال تصریح نمودند که ایران تحت فشار از حقوق خود صرف‌نظر نخواهد کرد.
ناممکن بودن لغو برنامه هسته‌ای
بله، لغو برنامه هسته‌ای ایران چیزی فراتر از فشارهای دیپلماتیک یا تحریم‌های اقتصادی می‌طلبد. نخست، دانشی که ایران در این حوزه به دست آورده، قابل «لغو» نیست، زیرا هزاران دانشمند و مهندس ایرانی در این زمینه فعال هستند. دوم، زیرساخت‌های هسته‌ای از جمله تأسیسات نطنز و فردو، به‌شدت محافظت‌شده و به‌طور جغرافیایی پراکنده هستند؛ بنابراین هرگونه اقدام نظامی با ریسک‌های بزرگ همراه خواهد بود. سوم، موضع سیاسی جمهوری اسلامی، که از حمایت داخلی برخوردار است، اجازه هیچ‌گونه عقب‌نشینی از برنامه را نمی‌دهد.
امام خمینی روزی گفت: «اگر مردم متحد باشند، هیچ قدرتی نمی‌تواند شکستشان دهد». این اصل امروز در موضع ایران نسبت به برنامه هسته‌ای متجلی شده است. امام خامنه‌ای در سخنرانی خود تأکید کردند که ایران از «حق طبیعی» خود در زمینه غنی‌سازی دست نخواهد کشید؛ موضعی که از روحیه امام خمینی الهام گرفته شده؛ همان روحیه‌ای که بر ایستادگی و استقلال تأکید داشت.
در نهایت، موضع امام سید علی خامنه‌ای در رد خواسته‌های آمریکا درباره غنی‌سازی هسته‌ای، بازتابی از استمرار راهی است که امام خمینی فقید قدس سره الشریف در مقابله با چالش‌ها بنیان نهاد. ایران، با تکیه بر پیشرفت فناورانه، حمایت مردمی و موقعیت ژئوپلیتیکی خود، در جایگاهی از قدرت قرار دارد که لغو برنامه هسته‌ای‌اش از سوی آمریکا را دشوار، اگر نه ناممکن، می‌سازد. فلسفه «ما می‌توانیم» که امام خمینی آن را پایه‌گذاری کرد، همچنان روح مقاومت را در ایران زنده نگه‌داشته و تأکید می‌کند که برنامه هسته‌ای فراتر از یک پروژه فنی است؛ بلکه نمادی از حاکمیت و کرامت ملی محسوب می‌شود.
