اهمیت مولدسازی سواحل و جزایر در اقتصاد کشور «قسمت اول»

دکتر بهروز آقایی، مدیرکل اسبق بنادر و دریانوردی استان خوزستان و استان سیستان و بلوچستان (چابهار )

چکیده

موقعیت جغرافیایی استراتژیک کشور و اهمیت آن در افزایش تولید ناخالص داخلی در حوزه اقتصاد دریامحور، ضرورت است که سیاست‌گذاری یکپارچه‌ای همراه با تقسیم کار ملی تدوین گردد تا کلیه ظرفیت‌های سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط در حوزه سواحل جزایر و دریاها به طور هماهنگ به کار گرفته شوند. همچنین برنامه جامع می‌بایست بر اساس مطالعات دقیق برگرفته از آمایش سرزمینی و شناخت سازمان‌ها و ارگان‌های ذی‌مدخل باشد. مطمئناً اتخاذ چنین رویکردی می‌تواند زمینه‌ساز تحولی بنیادین در توسعه متوازن سواحل جزایر و مناطق دریایی با قابلیت رقابت‌پذیری در مولدسازی گردد.

تدوین قوانین یکپارچه با رویکرد اعطای تسهیلات و تشویقات در کل نوار سواحلی، همچنین تدوین و اجرای راهبردی یکپارچه برای بهره‌گیری مؤثر و پایدار در پرورش، آموزش و توانمندی نیروی انسانی، به عنوان بزرگترین سرمایه هر کشور و سازمان ظرفیت‌های اقتصاد دریامحور می‌تواند نقش کلیدی در توسعه ایفا نماید.

صدای سما

مقدمه

در عصر حاضر بهره‌برداری هدفمند از منابع طبیعی به ویژه منابع دریایی و مواهب حاصل از قرارگرفتن در مجاورت نوار ساحلی به رکن اساسی توسعه اقتصادی کشورها تبدیل شده است. قرار گرفتن در ساحل دریاهای آزاد و دسترسی به شاه‌راه‌های حیاتی تجارت جهانی با امکان قابلیت ارائه خدمات مرتبط با این بخش و از همه مهمتر ایجاد جذابیت برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از منابع اصلی و استراتژیک برای رشد اقتصادی محسوب می‌شوند. اقتصاد دریاپایه که شامل بخش‌هایی همچون حمل و نقل بین‌المللی دریایی، صنعت شیلات و آبزی پروری، استخراج منابع انرژی دریایی، گردشگری ساحلی و انرژی‌های تجدیدناپذیر مرتبط با دریا و مدیریت بنادر است، ظرفیت‌های بی‌بدیلی برای افزایش تولید ناخالص داخلی و تقویت جایگاه کشورها در نظام اقتصاد جهانی دارد.

ایران با بیش از ۵۸۰۰ کیلومتر خطوط ساحلی در جنوب و شمال کشور و برخورداری از موقعیت استراتژیک در خلیج فارس دریای عمان و دریای خزر دارای فرصت‌های منحصر به فردی در این حوزه است. اما نکته قابل تأمل این است که در استفاده از این فرصت‌ها موفق نبوده‌ایم. سهم بسیار ناچیز جمعیت ساکن در سواحل از کل جمعیت کشور، بخش اندک فعالیت‌های دریایی کشور در تولید ناخالص ملی و عدم تمرکز صنایع در سواحل از شاخصه‌های عدم بهره‌مندی از مواهب دریا محسوب می‌گردد. لذا دستیابی به این فرصت‌ها نیازمند رویکردی جامع و سیاست گذاری‌های مدون است که می‌بایست توسعه زیرساخت‌ها با بهره‌وری در استفاده از منابع و حفظ محیط زیست را هم زمان مدنظر قرار دهد. در این راستا مولدسازی سواحل به معنای بهره‌گیری هوشمندانه و پایدار از منابع ساحلی و دریایی می‌تواند به عنوان کلیدی در تبدیل این ظرفیت‌ها به پیشران اصلی در رشد اقتصادی ایفای نقش نماید.

نکته حائز اهمیت آن است که مولدسازی سواحل مستلزم اقداماتی نظیر آمایش سرزمینی با هدف شناسایی ظرفیت‌های مناطق ساحلی و جانمایی برای انجام اقدامات توسعه‌ای، تدوین قوانین و ایجاد تسهیلات متناسب با پتانسیل‌های هر منطقه برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی است. مطمئناً تدوین طرح جامع توسعه دریامحور با ترتیبی که بیان گردید به گونه‌ای که بر پهنه‌بندی دقیق دریاکرانه و پس‌کرانه مبتنی بر ایجاد زیرساخت‌های فیزیکی و غیر فیزیکی اصلی باشد، می‌تواند بهره‌برداری بهینه از منابع دریایی و پرورش و توانمندی نیروی انسانی متخصص را به همراه داشته باشد. تأکید می‌گردد برای دستیابی به توسعه پایدار و اثر بخش حمایت از سرمایه‌گذاران بومی و داخلی، تقویت همکاری‌های اقتصادی مشترک بین‌المللی در پروژه‌های بزرگ‌مقیاس و دانش‌بنیان برای گسترش مشارکت‌های داخلی و خارجی با تأکید بر ترتیبی که بیان گردید از ضروریات است. این مقاله با هدف بررسی این جنبه‌ها و ارائه راهکارهای علمی و عملی برای بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های دریایی و ساحلی ایران تدوین شده است.

صدای سما 

مبانی نظری

پیشینه شناسی

تاکنون تحقیقی مشابه این پژوهش انجام نشده است. با این وجود و با بررسی منابع کتابخانه‌ای برخی تحقیقات پیشین که از جهاتی به موضوع این پژوهش نزدیک می‌باشند، یافت شد که به شرح زیر بیان می‌گردد:

مقاله‌ای با عنوان پهنه‌بندی پایدار سواحل با استفاده از روش فازی (مطالعه موردی: جزیره قشم) در سال ۱۳۹۸ توسط آقایان علی شکور در فصل‌نامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال ۹۰، شماره پیاپی ۳۵۰، پاییز ۱۳۹۸، گردید، در این پژوهش خطوط ساحلی جزیره قشم می‌باشد. هدف از این مطالعه پهنه‌بندی پایدار ساحلی جزیره قشم جهت احداث مناطق دریایی جدید می‌باشد.

مفهوم شناسی

مولد سازی¹

مولدسازی نوع ثروت آفرینی است و ثروت آفرینی هم می‌تواند رویکرد مادی و هم می‌تواند یک رویکرد غیرمادی داشته باشد، یعنی می‌توانیم یک فضای خالی و بلا استفاده را تبدیل به یک بخش تجاری بخش صنعتی کنیم که بسته به طراحان و برنامه‌ریزان آن متفاوت است.

سواحل²

ساحل برای مساحت بین حداکثر مد و پایه پرتگاه‌های ساحلی در سواحل مرتفع و برای نواحی واقع بین حداقل جزر و بالاترین مرز پیشروی امواج طوفان نیز به کار می‌رود. مناطق ساحلی گستره‌ای هستند که مجموعه نیروهای محیط‌های خشکی و دریائی با یکدیگر در تعامل بوده و متحمل تغییرات کوتاه و دراز مدت می‌شوند.

جزایر ³

جمع جزیره (جغرافیا، علوم زمینی): خشکی یا قطعه زمینی که دور تا دور آن آب باشد. آبخوست؛ قطعه زمینی که گرداگردش را آب گرفته باشد.

صدای سما 

1productiveness

2Beaches

3Island