استراتژی غیر مستقیم

دکتر سیدمهدی حسینی، دکتری علوم سیاسی

 

بامدادی که تفاوت نکند لیل و نهار

خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار

باد بوی سمن آورد و گل و نرگس و بید

دَرِ دکّان به چه رونق بگشاید عطار‌؟

آب در پای ترنج و بِه و بادام روان

همچو در زیر درختان بهشتی أَنهار

سعدیا راست روان گوی سَعادت بردند

راستی کن که به منزل نرود کج‌رفتار

صدای سما

و اما بعد:

به پیر و پیغمبر، هیچ جامعه‌ای از تضاد درونی عاری نیست. نسل نو در سایه روشنِ ادراکِ نوین بسیاری از چیزها را می داند و نباید از صحبت بی پرده با او هراسید.

حق مسلّم  جوانان هوشمند و فهیم و بافراست است که پیامد کارویژه و حضور پر رنگ آموزه های دینی مذهبی را درعرصه های  سیاسی و اقتصاد ی و فرهنگی و اجتماعی ،  به صورتی متوازن نظاره کنند.

بنا براین، نظم نمادین  به دو پیش شرط نیاز است:

الف: آگاهی کارآمد از معنای مذهب

ب:  فهمِ درستِ فضای زیستمانی مدرن

بی توجهی به این شروط چه بسا مایۀ عذاب دنیا و آخرت شود.

اساسا مذهب تاثیر گذارتر از آن است که تصور می شود و ایمان و ارزش در واقع هم برای معتقدان و هم برای نامعتقدان امری اجتناب نا پذیر و از هم ناگسستنی اند.

اما امان از کژ فهمی یا کج رفتاریِ برخی متصدیان امور …

در منازعۀ بن فکن مدرنیته با سنت ، کدام جامعه در امان مانده  و چه باید کرد؟

نا هوشیاری نسبت به ادعای تریبون داران هوچیگرکه با انتشار عبارات کهنۀ قرار دادی Bromide ندا سر می دهند:

حل مسائل را به ما واگذار کنید، صرفا ما که می دانیم چه اتفاقی دارد می افتد وکیمیای سعادت کجاست!

در فضای زیستمانی دیجیتالیته، امر سیاست مانند تجارت شو! به شارلاتانیسم رسانه تکیه زده و خطابه های خواب آور می خواند و به سان تسری خمیازه! نوعی خوابناکی ایجاد می کند:

این خوابناکی «توهین به افکار عمومی است زیرا چنین وانمود می کنند که مردم گول تبلیغات تجارتی را خورده اند!» ولی با این وجود،  مذهب گریزی! در بخشی از نسل جدید  واقعیتی است که نیاز به چاره اندیشی دارد.

پر واضح است که «مردم و جمعیت کشور یا در مفهوم سیاسی، ملت»  گروه هایی با سلایق متنوع و حتی تضاد منافع اند که صرفا در موارد استثنایی مثل حمله ی دشمن! “یَدِ واحده”  می شوند.

همرفتاری همدانه ی ایرانیان همواره سربلند مبنای استراتژی و اقدامِ حضرت امام(ره) که «اسم او پرچم است»  نیز قرار گرفت .

صدای سما

ملت با نفی حکومت ناروای؛ وارد “دالانِ تایخ فردا” شد. در ورودی این دالان به زیبایی نوشته شده بود:

در درگه ما دوستی یک دِله کن

هر چیز که غیر ماست آن را یله کن

یک صبح به اخلاص بیا بر در ما

گر کار تو برنیامد آنگه گِله کن

این کار بزرگ دشمن بزرگ نیز آفرید!  به لحاظ واژه شناسی ؛ دشمن خصم، مخالف ، ضد دوست ، و رسانه نیز حسرت و افسوس و تأسف، معنی شده اند.

پیامد تأثیر معنادار رسانه ی دشمن بر افکار و احساس و شاکله ی رفتاری، سست شدن «باورها ی بنیادین  cover belief» است.

این سستی در نهایت باعث تغییر جهت عقربه ی افکار عمومی در تغایر با نظم نمادین خواهد شد.

یعنی  باورهای  اساسی و عمیقی که فرد آن ها را حقیقت مُسَلَّم  و بدیهی پنداشته و حتی در خلوت خود نیز جرأت تردید نسبت به خود راه نمی داد؛ ممکن است دود شود و به هوا برود.

از این رو ؛ آشنایی با زیان کتابی عظیم که دیجیتالیسم که پیش چشمان همه گشوده است از اوجب واجبات می باشد.

هر چند به قول سخنگوی وجدان ایرانی:

در زلف چون کمندش ای دل مپیچ کانجا

سرها بریده بینی بی جرم و بی جنایت

اما نسل جدید چگونه می تواند بدون دانستن این زبان؛ در هزارتوی راز آمیز و برهوت گمراهی و انواع اطلاعات درهم و برهم آن گرفتا نشود.

شایسته نیست آموزه های مذهبی که تا پیش از عصر دیجیتال از باد بوران حوادث حفظ شده بود از 2025 به بعد با مخاطره ی زوال موجه گردد:

شب تاریک و سنگستان و مو مست

قدح از دست مو افتاد و نشکست

نگهدارنده‌اش نیکو نگهداشت

وگرنه صد قدح نفتاده بشکست

صدای سما

یک راهکار برای عبور این نسل از دشت بی فرهنگیِ دیجیتال محور!  اتخاذ استراتژی غیر مستقیم است.

کلیدواژه ی یونانی تبار استراتژی strategy در نظریه بازی ها «از کلمه ی ژنرال می آید. در نظریه ی بازی ، تمایز میان استراتژیک و تاکتیک حفظ شده است. درکاربرد نظامی استراتژیک در مقابل تاکتیک قرار می گیرد. استراتژیک به طرح کلی نبرد  و تاکتیکی به موضوعات رزمگاه به اندازه ی کوچکتر اشاره می کند.»

برخلاف تصور رایج:

استراتژی هرگز به سان بازی شطرنج، با ارزش ثابت مهره ها طیِ ده ها قرن نیست؛ بلکه در آن« باید راه حل ها را بسته به شرایط و امکانات(نیروی مادی، نیروی روانی، زمان و مکان) انتخاب کرد. در استراتژی مانند یک آشپز که غذایی را طبخ می کند باید همواره اجزا و مواد مورد نیاز را کم و زیاد نمود.»

چنان که مشهود است:

در مصاف جاری در میدان فرهنگ ، در یک سو دیجیتالیسم با سلاح مخوف تکانه های الکترونیک صف آرایی کرده و در سوی دیگر جامعه ی همواره سربلند ایران اسلامی با بسان  دوران دفاع مقدس؛ عزتمند و با قدرت ایستاده و از جنگ تمام عیار هراس ندارد.

بحث لغوی از استراتژی و تاکتیک در قلمرو سیاست نظری و اهمیت بسیار بسیار بالای آن، صدمات جنگ تمام عیار را بر شکله ی رفتاری و اندیشه و انگیزه ی نسل نوظهور، تجزیه و تحلیل می کند.

جنگی پیچیده تر از تمام ادوار! که حیثیت ملی  نیز صدمات آن ایمن نیست. …

یک راهکار استراتژی غیر مستقیم می باشد که بر این اصل استوار است:

«آنجا که زور شهادت ممکن [نیست ؛ باید بر] پرشکوه ترین نرمش قهرمانانه ی تاریخ» تأکید کرد.

صد البته که این نرمش به هیچ روی به معنای « تعویض پارادایم / تغییر ریشه ای در دیدگاه ، روش، عملکرد و الگو » نیست بلکه ناظر بر نو عی « نوشتار انتقادی و خلاق و  تعبیر فعال  Active Interpretation » است که از رهگذر استراتژی و تاکتیک در این رزمگاهِ دیر پای! « خواننده را به مشارکت در تولید معانی و ترسیم افق های نا اندیشیده شده و کشف افق های معنایی تازه دعوت می کند.»

از جمله فرمول تعبیر فعال و ابزار ادبیات پُر پندار !

این فرمول زنجیره ی هم ارزی از واژگانی را در اختیار قرار می دهد که  واجد قدرت تصوری توصیف ناپذیرند. مثل مفاهیمی چون شأن و شرف و غیرت، همچنین دورهمیِ افطاری و تناول غذای نظری و آجیل مشکل گشا و …

این معانی و مفاهیم را در فرهنگ والای ایرانی و اسلامی می توان عناصر خنثی کننده ی مکر جدید دشمن و ضدِ استراتژی نامید:

«مسئله در عملیات ضد استراتژی آن نیست که حملات دشمن را دفع کنیم، البته بدیهی است که این کار به هرحال ضروری است.

بلکه مسئله آن است که بتوانیم دشمن را از ابتکار عمل محروم سازیم.»

از این منظر؛ نظم نمادین می تواند  با تکیه بر مبانی اندیشه ی سیاسی در اسلام و ایران؛  اساس آگاهی و ذهنیت و فردیت و هویت نسل جدید را سامان دهد و ضمن دفع خطر پرتاب به سیاه چاله ی نگون بختی! سلام ما را در تاریخ فردا! به شکوفه ها و به باران برساند.

صدای سما

نتیجه گیری:

برای پیشگیری از وقوع  دومین رنسانس تاریخ، اینبار در جهان اسلام، یک گروه سیاست پژوه علاقه مند و جوان باید روی نکات ذیل نیز تمرکز کنند:

۱.تعریف معنای نظام یا system که برای کد کذاری داده‌ های مربوط به پدیده های سیاسی چهارچوبی مفهومی و متدولوژیک ارائه می کند…

۲. معنی و مقصود دین در ادیان ابراهیمی(ع) ارتباط فرد با خداست و از مفهوم کیش creeds که اقرار به باوری عمدتا دنیوی و امری این جهانی intermundane است، تمایز دارد.

واژه ی دین بیانگر رابطه ای ذهنی با عوامل مابعدالطبیعی و آن جهانی extramendane است.  …

ظاهرا بر سر هیچ تعریف دقیق و باریک بینانه ای از دین که بتواند به انسان در محاصره تکنولوژی راه نجات پیشنهاد کند، نمی‌توان توافق کرد ؛ ریشه کلمه religion  نیز کمک چندانی نمی‌کند …

طرفه این که :

انسان به سختی می تواند به طور جدی مذهبی باشد بدون اینکه دین برخی از عقاید سیاسی او را تعیین نکند.

با این وجود:

“فرهنگ اسلامی با درجات مختلفی از تنش با ارزش های مدرن سرچشمه گرفته از جنبش روشنگری اروپا در همزیستی به سر می‌برد.

چنان که “تاملینسون در جهانی شدن و فرهنگ، صفحه61”  خاطر نشان ساخته:

“قانون اساسی [ جمهوری اسلامی ایران ] حاکمیت ملی را به رسمیت می شناسد اما آن را از آنِ الله و نه دولت یا مردم، می‌داند.

و به حقوق دموکراتیک احترام می‌گذارد و در عین حال آنها را تابع اشاعه فرهنگ اسلامی می کند.

از آنجا که  ایرانیان حتی قیل از تابیدن خورشید درخشان اسلام بر این سرزمین؛ مذهب را عمل پرورش احساس و ارزش و اعتبار خود بر می شمردند ؛ می‌توان موارد فوق را با دانشجویان کارشناسی در دانشگاه های علوم اجتماعی از جمله دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی و سایر اندیشگاه های دغدغه مند؛ به عنوان موضوع پژوهش پیشنهاد کرد …

صد البته دانشجویان علاقه مند و باذوق که پس از چند نیم ترم تدریس خودشان را به اساتید محترم نشان داده اند .‌..