جنگ جمعیت و تروریسم غذایی «قسمت اول»

دکتر علی محمد لطیفی- استاد تمام و عضو هیات علمی دانشگاه بقیه الله (عج)

تهدیدات و مخاطرات حوزه زیست و سلامت

از منظر سازمان بهداشت جهانی (WHO) سلامتی عبارت است “از رفاه کامل جسمی، روانی، اجتماعی و توانایی داشتن یک زندگی ایده آل از نظر اقتصادی و اجتماعی.”

رکن اصلی توسعه پایدار در هر کشوری انسان سالم است چرا که تنها انسان های سالم با قدرت تعقل ، تفکر و تدبیر می تواند منشاء تحولات و رشد و تعالی جوامع بشری گردد.

دامنه مخاطرات و تهدیدات حوزه سلامت شامل تهدیدات زیستی، شیمیایی، پرتوی، الکترونیک، سایبری، اقلیم و …حوزه جنگ جمعیتی می باشد.

در این راستا، براساس برآورد تهدیدات حوزه سلامت که بصورت سالانه انجام می گیرد حدود بیست کلان مسئله وجود دارد که از جمله مهمترین اینها موضوع دیده بانی سلامت است که شامل رصد و تحلیل روند ها، ابر وند ها، علوم و فناوری های بدیع و نوظهور، رصد و تحلیل برنامه های تحقیقاتی، پایگاه های تحقیقاتی، متخصصین و دانشمندان برجسته بخش های دفاعی – امنیتی کشورها از جمله موسسه تحقیقات پروژه های پیشرفته دفاعی آمریکا(DARPA) همچنین رصد و تحلیل روند تهدیدات از جمله تهدیدات زیستی، مهاجمین زیستی، امنیت غذایی،جنگ جمعیت، تهدیدات حوزه پرتوی و شیمیایی با تمرکز بر میکرومولکول ها، افزودنی و مکمل های غذایی.

 صدای سما

دسته بندی تهدیدات زیستی:

دسته بندی تهدیدات زیستی بر اساس اهداف، تاریخچه، ماهیت،شدت اثر و پیچیدگی صورت می گیرد به عنوان مثال بر اساس شدت اثر به انواع کشنده و ناتوان کننده، بر اساس ماهیت به انواع سلاح های جنگی زیستی، بیوتروستی، نژادی، سلاح های خاموش (در دراز مدت اثر می کنند مثل سلاح های جمعیتی) سلاح های رفتاری یا فیزیولژیکی،  و بر اساس عامل یا منشاء به انواع قارچی، باکترایایی، ویروسی، توکسین های میکروبی، گیاهی، جانوری و … تقسیم بندی می شوند.

در تقسیم بندی جدیدی که توسط این اینجانب صورت گرفته است ، بر اساس پیشرفت علوم و فناوری ها و توان محققین و دانشمندان ذی ربط در استفاده از لبه تاریک علوم و فناوری هایی که به عنوان بیوتکنولوژی سیاه نامگذاری شده است، تهدیدات زیستی در شش دوره  و 16 سطح تقسیم بندی شده است. بر مبنای این دوره بندی، ما در حال حاظر در دوره پنجم یا دوره تهدیدات مبتنی بر اطلاعات ژنتیکی قرار داریم و دوره ششم دوره تهدیدات پیچیده آینده است  که ناشی از بروز و ظهور علوم و فناوری های بدیع،نوظهور و شالوده شکن از جمله  علوم و فناوری های دور نوردی اطلاعات ژنتیکی، فرکانس های ذاتی، سیگنال های مغزی ، ویرایش ژن، زیست فناوری کوانتومی و … خواهد بود

همانگونه که اشاره شد در این تقسیم بندی جدید، تهدیدات حوزه زیست و سلامت بر اساس ماهیت و پیچیدگی در 16 سطح دسته بندی می شود که پرداختن به آن ها از حوصله این بحث خارج است.

به عنوان مثال موضوع مهاجمین زیستی حوزه انسان ( پشه آئدس) و امنیت غذایی ( مثل سوسک سرخرطومی حنایی و …) از سال 1399 با بازدید های میدانی توسط این معاونت اعلام هشدار شد که نتیجه آن منجر به تدوین شیوه نامه مقابله با مهاجمین زیستی و فعال شدن کلیه دستگاه های اجرایی بویژه وزارت بهداشت و نیز حوزه نیروهای مسلح به عنوان لایه پشتیبان گردید. موضوع دیده بانی و تحلیل تهدیدات حوزه زیست و سلامت بصورت پیوسته در حال انجام و در قالب جلسات توجیهی، همایش ها و کارگاه ها و دوره های آموزشی برای دستگاه های ذیربط تبیین می گردد.

 صدای سما

تغییر/ مهندسی اقلیم:

اول اینکه تغییر اقلیم عبارت است از تغییر رفتار آب و هوایی یک منطقه نسبت به رفتاری که در طول یک افق زمانی بلند مدت از اطلاعات مشاهد یا ثبت شده در یک منطقه مورد انتظاراست.

دوم اینکه یک از موضوعات پر چالش و بحث برانگیز همین موضوع تغییر اقلیم است که سوالات زیادی در حواشی آن وجود دارد، اینکه آیا تغییرات اقلیم ناشی از مهندسی اقلیم است یا اصولاً اقلیم قابل مهندسی است یا خیر، آیا علوم و فنآوری های بدیع و نوظهور قادر به مهندسی اقلیم، تولید ابر، هدایت ابر و بارانزایی کنترل شده( نه بارورسازی)هستند یا خیر و بسیاری مباحث و سوالات دیگر که تا کنون پاسخ علمی، مستدل و متقنی برای آن ها یافت نشده است.

متاسفانه جهان و بویژه کشور عزیزمان، متاثر از تغییرات اقلیمی جدی شده که در برخی موارد باعث خسارات جدی نیز گردیده است از جمله بحران کم آبی و فرونشست زمین در برخی مناطق کشور.

مهمترین حوزه تاثیر پذیری از این تغییرات اقلیمی، حوزه امنیت غذایی است که متاسفانه به سرعت به سمت و سوی بحران در حرکت است.

اما راهبرد ملی در ابتدا ریشه یابی و بررسی و تحلیل دقیق علمی و اطمینان از تغییرات عامدانه و یا مهندسی اقلیم و نیز تدوین و ارائه سیاست و راهبرد های مقابله ای با این موضوع باید باشد و از هرگونه اظهار نظر غیرعلمی و احساسی پرهیز شود.

در خصوص بخشی از تغییرات اقلیمی با منشاء خارجی از جمله ایجاد و ساخت سد  در مسیر های ورودی آب برخی کشور های همسایه، لازم است با دیپلماسی فعال با محوریت وزارت خارجه و همکاری سازمان سازمان پدافند موضوع بررسی و پیگیری شود.

به طور کلی اثرات تغییرات اقلیمی را می توان در حوزه انسان و زیست بوم بررسی نمود در حوزه انسان مهمترین اثرات اقلیم عبارتند از سلامت جسمی و روانی انسان، امنیت و ایمنی غذایی، مهاجرت به شهر و سکونت های جدید، تغییر سبک زندگی و اجتماعی و غیره

اما در حوزه زیست بوم مهمترین اثرات عبارتند از تغییرات در ساختار اکوسیستم، تغییر دامنه گونه ها، فرونشست ها، تغییر در تنوع زیستی، تغییر در تنوع آب و هوایی و غیره

در خصوص رویکرد و راهبردهای ملی در زمینه تغییرات اقلیم، به نظر اینجانب مهمترین رویکرد و راهبرد ها در این حوزه باید این محورها باشد:

الف:دیده بانی و رصد دقیق تغییرات و مهندسی اقلیم

ب: دیده بانی روندها و ابرروندهای حوزه اقلیم و آینده پژوهی تاثیرات آن بر حوزه های مختلف بویژه حوزه سلامت و امنیت غذایی

ج: راهبری راهبردها و برنامه های سازگاری کشور با تغییرات اقلیم

د: ایجاد آمادگی و بهره مندی از علوم و فناوری پیشرفته، بدیع و نوظهور برای مقابله با تغییرات اقلیم

ه:تدبیر و راهبرد برای کاهش آسیب پذیری های ناشی از تغییرات اقلیم(حوزه انسان ، محیط زیست، کشاورزی و امنیت غذایی،مهاجرت، تغییرات ساختارها و …)

 صدای سما