ارزیابی راهبردهای مدیریت پایدار در رویدادهای ورزشی بین‌المللی

محرم عبدی پور ، حقوقدان

مقدمه

رویدادهای ورزشی بین‌المللی مانند المپیک، جام جهانی فوتبال و مسابقات جهانی دو و میدانی نه تنها بستری برای رقابت‌های ورزشی فراهم می‌کنند، بلکه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی گسترده‌ای دارند. مدیریت پایدار این رویدادها به‌منظور کاهش تأثیرات منفی و افزایش مزایای مثبت بر جوامع میزبان، به یکی از دغدغه‌های اصلی سازمان‌دهندگان و سیاست‌گذاران تبدیل شده است.

مفهوم مدیریت پایدار در رویدادهای ورزشی

مدیریت پایدار به معنای طراحی، برنامه‌ریزی و اجرای رویدادها به گونه‌ای است که نیازهای حال حاضر برآورده شود، بدون اینکه منابع و نیازهای نسل‌های آینده به خطر بیفتد. در زمینه رویدادهای ورزشی، این مفهوم شامل استفاده بهینه از منابع، کاهش اثرات زیست‌محیطی، تقویت مشارکت اجتماعی و دستیابی به سودآوری اقتصادی پایدار است.

مدیریت پایدار در ورزش شامل سه بعد اصلی است:

بعد اقتصادی: مدیریت پایدار در بعد اقتصادی به معنای ایجاد منافع مالی بلندمدت و استفاده بهینه از منابع مالی در کنار کاهش هزینه‌های غیرضروری است مانند : ساخت استادیوم‌ها و تسهیلاتی که پس از اتمام رویداد قابل استفاده برای اهداف دیگر باشند، بهره‌گیری از مدل‌های مالی مشارکتی بین بخش‌های دولتی و خصوصی، برنامه‌ریزی دقیق برای جذب اسپانسرها و سرمایه‌گذاران، ایجاد مدل‌های مالی شفاف و قابل‌پیگیری برای کاهش هزینه‌های اضافی، بازاریابی مقاصد میزبان برای گردشگران بین‌المللی طراحی برنامه‌هایی که گردشگران را تشویق به اقامت طولانی‌تر کنند.

بعد اجتماعی: این بعد بر تأثیرات مثبت رویدادهای ورزشی بر جامعه و مشارکت فعال جوامع محلی تأکید دارد مانند: ایجاد اشتغال برای جوامع محلی در طول رویداد،  ارتقای همبستگی اجتماعی و ایجاد فرصت‌های مشارکت برای گروه‌های مختلف جامعه.  احترام به فرهنگ و میراث محلی و جلوگیری از آسیب به آن. به طور مثال در جام جهانی 2010 آفریقای جنوبی، زیرساخت‌های جدیدی ایجاد شد که به توسعه مناطق محروم کمک کرد.

بعد زیست‌محیطی:  این بعد بر کاهش اثرات منفی زیست محیطی رویدادهای ورزشی تمرکز دارد مانند: کاهش تولید زباله، مدیریت انرژی و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای با استفاده از حمل و نقل عمومی و راهکارهای کم کربن. به طور مثال در المپیک 2012 لندن، از منابع تجدیدپذیر برای تأمین برق رویداد استفاده شد و 98% نخاله های سازمانی بازیافت شدند.

 صدای سما

رویدادهای ورزشی بزرگ می‌توانند تأثیرات گسترده‌ای بر جامعه و محیط‌زیست داشته باشند. تأثیرات مثبتی چون: افزایش گردشگری، ارتقای برند شهری و ملی، ایجاد زیرساخت‌های جدید و تأثیرات منفی چون: تخریب محیط‌زیست، افزایش زباله، و استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی. نمونه‌هایی مانند المپیک 2016 ریو نشان دادند که نبود مدیریت پایدار می‌تواند به مشکلات زیست‌محیطی و اجتماعی جدی منجر شود. در مقابل، المپیک 2012 لندن با اتخاذ سیاست‌های پایدار (به طور مثال احداث پارک المپیک کوئین الیزابت که هنوز به‌عنوان یک مرکز تفریحی و ورزشی به کار می رود) در حوزه‌های مختلف، به الگویی موفق تبدیل شد و المپیک زمستانی 2022 پکن که از انرژی خورشیدی و بادی برای تأمین انرژی رویداد استفاده شد و همچنین زیرساخت‌هایی که برای توسعه منطقه‌ای پس از رویداد استفاده شوند، ایجاد شد.

چالش‌های مدیریت پایدار در رویدادهای ورزشی

رویدادهای ورزشی بین‌المللی، مانند المپیک و جام جهانی فوتبال، فرصت‌های بسیاری برای تقویت اقتصاد، فرهنگ، و توسعه زیرساخت‌های کشور میزبان فراهم می‌کنند. بااین‌حال، این رویدادها معمولاً اثرات منفی زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی به همراه دارند. مدیریت پایدار با هدف کاهش این اثرات منفی و افزایش مزایای مثبت اجرا می‌شود، اما پیاده‌سازی این رویکرد با چالش‌های متعددی مواجه است. در این مقاله، چالش‌های اصلی مدیریت پایدار در رویدادهای ورزشی بررسی می‌شود.

اولین چالش مربوط به چالش‌های زیست‌محیطی می باشد که شامل افزایش تولید زباله به دلیل تعداد زیاد تماشاگران و شرکت‌کنندگان، صرف بیش از حد انرژی در تأمین روشنایی، تهویه و سایر نیازهای استادیوم‌ها و تأسیسات، تأمین آب برای استادیوم‌ها و تسهیلات ورزشی و .. می باشد. بسیاری از کشورها به دلیل نداشتن زیرساخت‌های مناسب، نمی‌توانند از منابع تجدیدپذیر یا فناوری‌های پایدار استفاده کنند. هزینه بالای تأمین این فناوری‌ها نیز مانعی بزرگ محسوب می‌شود.

دومین چالش، چالش‌های اجتماعی می باشد. اغلب سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها برای برگزاری رویدادها بدون مشورت با جوامع محلی انجام می‌شود. این امر می‌تواند باعث ایجاد نارضایتی و کاهش حمایت عمومی شود. همچنین رویدادهای ورزشی معمولاً باعث افزایش هزینه‌های زندگی در شهرهای میزبان می‌شوند، که می‌تواند به ضرر اقشار کم‌درآمد باشد. مثلاً در جام جهانی 2014 برزیل، افزایش قیمت اجاره مسکن باعث نارضایتی گسترده در میان ساکنان شهرهای میزبان شد. در برخی موارد ساخت استادیوم‌ها و زیرساخت‌های مدرن ممکن است منجر به تخریب بناهای تاریخی یا تغییر در فرهنگ محلی شود.

سومین چالش، اقتصادی می باشد. رویدادهای ورزشی بین‌المللی نیازمند سرمایه‌گذاری‌های عظیم در زیرساخت‌ها، استادیوم‌ها و فناوری هستند. این هزینه‌ها گاه از توان مالی کشورهای میزبان فراتر می‌رود. به طور مثال هزینه‌های سنگین المپیک 2004 آتن، یونان را با بحران اقتصادی مواجه کرد. همچنین بسیاری از کشورها نمی‌توانند سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده برای رویدادهای ورزشی را از طریق درآمدزایی مستقیم (بلیت‌فروشی، گردشگری) یا غیرمستقیم (افزایش اعتبار بین‌المللی) جبران کنند. در این بین نیز بسیاری از استادیوم‌ها و تسهیلات ساخته‌شده پس از اتمام رویداد بلااستفاده می‌مانند، که نه تنها سرمایه‌گذاری انجام‌شده را هدر می‌دهد بلکه هزینه‌های نگهداری بیشتری ایجاد می‌کند مثل استادیوم‌های المپیک 2008 پکن.

در برخی موارد حجم بالای سرمایه‌گذاری و مشارکت شرکت‌های مختلف می‌تواند زمینه‌ساز فساد مالی در مدیریت رویدادهای ورزشی شود مانند اتهامات فساد در فرآیند انتخاب میزبان جام جهانی 2022 قطر از سوی فیفا.

 صدای سما

پیشنهادات برای بهبود مدیریت پایدار در رویدادهای ورزشی

رویدادهای ورزشی در سطوح ملی و بین‌المللی فرصت‌های زیادی برای توسعه اقتصادی، تقویت همبستگی اجتماعی و افزایش آگاهی زیست‌محیطی فراهم می‌کنند. بااین‌حال، اگر مدیریت این رویدادها به درستی انجام نشود، می‌توانند اثرات منفی قابل‌توجهی بر محیط‌زیست، جامعه و اقتصاد داشته باشند. به همین دلیل، اتخاذ رویکردی پایدار در مدیریت این رویدادها ضروری است.

تأسیسات و استادیوم‌های ورزشی باید با استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند پنل‌های خورشیدی یا توربین‌های بادی طراحی شوند.

نصب سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی برای کاهش مصرف در طول برگزاری رویداد.

استفاده از خودروهای برقی و وسایل نقلیه کم‌مصرف برای جابه‌جایی ورزشکاران و مسئولان.

ایجاد سیستم‌های شفاف مالی برای مدیریت بودجه‌های بزرگ رویدادها و جلوگیری از فساد مالی.

مشارکت بخش خصوصی و سازمان‌های غیرانتفاعی برای تأمین منابع مالی و کاهش فشار بر بودجه دولتی.

بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند برای مدیریت انرژی و آب.

توسعه اپلیکیشن‌های موبایلی برای کاهش استفاده از کاغذ (مانند بلیت‌های الکترونیکی و برنامه‌های دیجیتالی مسابقات).

استفاده از فناوری داده‌کاوی و تحلیل داده‌ها برای بهینه‌سازی مصرف منابع و برنامه‌ریزی دقیق‌تر.

تدوین برنامه‌های پایدار که نه تنها دوره برگزاری رویداد، بلکه اثرات بلندمدت آن را نیز در نظر بگیرند.

همکاری با سازمان‌های بین‌المللی ورزشی برای ایجاد استانداردهای پایداری که تمامی کشورها ملزم به رعایت آن باشند.

انتقال تجربیات موفق در مدیریت پایدار از کشورهای میزبان قبلی به کشورهای جدید.

استفاده از مشاوران بین‌المللی با تجربه در حوزه مدیریت پایدار.

 صدای سما