حـریــم امــلاک، اهمیت قانونی آن، نــحـوه اثـبــات(قسمت دوم)
زینب عطاء اللهی ،کارشناس ارشد حقوق خصوصی:
اشـاره:
در نشریه شماره پیشین مقدماتی در خصوص حریـم املاک گفتیم و اشاره نمودیم که حریم املاک به طور عامیانه به همـان محیط اطراف و پیرامون ملک گفته میشود که مالک از حق و حقوق خاصی نسبت به آن برخوردار می باشد. محیط پیرامون ملک بخشی از حریم شخصی محسـوب میشود و اثبـات آن نیازمنـد طی مراحل قانونی است. بـر اساس مـاده 136 از قانـون مدنی میتـوان حریم ملک را بدین گونه تعریف کرد که اراضی اطـراف ملک، قنـات ها و چشمـه ها را شامـل میشود که امکان کمال انتفاع برای آنها وجود دارد. سپـس به مـاده 137 و 138 قـانون مـدنی پرداختیم و به اهمیت حـریم ملک در قـانون اساسی اشاره کردیم.
در ادامـه به نحوه اثبات قـانونـی حریـم امـلاک و نکاتـی دربـاره آن می پردازیم:
ﻧﺤﻮه اﺛﺒﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺣﺮﯾﻢ اﻣﻼک
ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺣﺮﯾﻢ ﻣﻠﮏ در ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮاﺣـﻞ ﺧﺎﺻﯽ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﮕﺬارﯾـﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯿﺪ. در ﮔﺎم اول ﺟﻬﺖ اراﺋﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﺣﺮﯾﻢ اﻣﻼک ﻻزم اﺳﺖ ﻣﺪارک ﺧﺎﺻﯽ را ﺟﻤـﻊآوری ﮐﺮده و ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺗﺤﻮﯾـﻞ دﻫﯿﺪ. ﮐﺎﻣﻞ ﺑـﻮدن ﻫﺮﮐـﺪام از اﯾﻦ ﻣـﺪارک از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿـﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮐﻤﺒﻮد در اﯾﻦ ﻣﺪارک ﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠـﺎد تـأﺧﯿﺮ در روﻧﺪ ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺮوﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد.
* ﻣﺪارک ﻣﻬـﻢ ﻫﻤﭽﻮن: درﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺘﻌﻼم، ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺼﺪق ﺳﻨـﺪ رﺳﻤﯽ، ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﻣﺤﻠﯽ، ﺷﻤﺎره ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺮوﻧﺪه اﺳﺘﻨـﺎدی،ﮐﺎرت ﻣﻠـﯽ، ﮐﺎرت ﻋﺎﺑﺮﺑﺎﻧﮏ، اﺗﯿﺎن ﺳﻮﮔﻨﺪ، ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺼﺪق رﺳﯿﺪ ﭘﺮداﺧﺖ وﺟﻪ، ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد و ﻣﻄﻠﻌﯿـﻦ از اﯾﻦ اﻣـﺮﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑـﻪ دادﮔـﺎه ﺗﺤﻮﯾﻞ داده ﺷﻮﻧﺪ. ﭘﺲ از اراﺋﻪ دادنِ دادﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ دادﮔﺎه، ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ اراﺋﻪ اﻇﻬﺎرات ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد. در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﯾﻦ ﮐﺎرﺷﻨـﺎﺳﺎن ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﯿـﻖ ﻧﻈﺮات ﺛﺒﺘﯽ ﺧﻮد اراﺋﻪ ﮐﺮده و دادﮔﺎه ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ اﻇﻬﺎرات ﺧﻮاﻫﺪ ﭘﺮداﺧﺖ. ﭘﺲ از اﯾﻦ اﻣـﺮ دادﮔﺎه اﺳﻨـﺎد و ﻣـﺪارﮐﯽ را ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ اراﺋﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ را ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻘﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺣﮑﻢ ﻧﻬﺎﯾﯽ را ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ. ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ اراﺋﻪ دادﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺒﻨـﯽ ﺑﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺮﯾﻢ اﻣﻼک ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه اﻫﻤﯿﺖ دارد؟
در ﭘـﺎﺳﺦ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﭘـﺮﺳﺶ ﺑـﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿـﻢ ﮐـﻪ ﻫﻤﭽـﻮن ﻫﺮ دﻋـﻮای دﯾﮕـﺮی ﻻزم اﺳﺖ ﺑـﺮای اﺛﺒﺎت ﺣﺮﯾﻢ ﻣﻠﮑﯽ ﺧﻮد دادﺧﻮاﺳﺘﯽ را ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ دادﮔﺎه اراﺋﻪ دﻫﯿﺪ. ﭘـﺲ از اراﺋﻪ اﯾـﻦ دادﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮاﺟـﻊ ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺮوﻧﺪه ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ.
ﻣﺠﺎزات ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺣﺮﯾﻢ اﻣﻼک
ﭘﯿـﺶ از ﺑـﺮرﺳـﯽ ﻣﺠـﺎزات اﻓـﺮادی ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺣﺮﯾـﻢ ﻣﻠﮏ ﺗﺠﺎوز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑـﺪاﻧﯿﺪ زﻣﺎﻧـﯽ ﻣـﯽﺗـﻮان ﻧﺴﺒـﺖ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣـﻮﺿـﻮع ﺷﮑﺎﯾـﺎت ﺧـﻮد را در دادﮔـﺎه اﻋـﻼم ﮐـﺮد ﮐﻪ دﭼـﺎر ﺿـﺮر ﻣﺎﻟـﯽ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﻣﺎﻟﮑﯿﻨـﯽ ﮐﻪ از ﺣـﺮﯾﻢ ﻣـﻠﮑـﯽ آنهـا ﺳـﻮء اﺳﺘﻔـﺎده ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﯾـﺎ ﺿﺮر ﮐﺮده اﻧﺪ، ﻣﯽﺗـﻮاﻧﻨﺪ از ﻃﺮﯾـﻖ دادﮔﺎه ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮده و ﻣﻮارد ﻻزم را ﭘﯿﮕﯿﺮی ﮐﻨﻨﺪ.
اﻓﺮادی ﮐﻪ ﺣﺮﯾﻢ ﻣﻠﮏ دﯾﮕﺮان ﺗﺠﺎوز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻏﺼﺐ ﮐﻨﻨﺪه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧـﺪ. اﯾـﻦ اﻓـﺮاد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣـﺪﻧﯽ و اﺳﺎﺳﯽ ﮐﺸـﻮر ﻣﺠﺮم ﺑﻮده و ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﺠﺎزات ﺷﻮﻧﺪ. در ﭼﻨﯿـﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻓـﺮدی ﮐﻪ ﻣﻠﮏ را ﻏﺼـﺐ ﻧﻤـﻮده و ﯾـﺎ ﺑﻪ آن ﺗﺠـﺎوز ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺴﺘـﯽ ﻣﻠﮏ را ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺤﻮﯾﻞ دﻫﺪ. درﺻﻮرﺗـﯽ ﮐﻪ ﻣﻠﮏ دﭼـﺎر ﺿﺮر ﻧﯿـﺰ ﺷﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺎﯾـﺪ اﯾـﻦ ﺿﺮرﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮﻧﺪ.
ﻧﮑﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ ﺣﺮﯾﻢ ﻣﻠﮏ
ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎی ﻗﺒﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ ﺣﺮﯾﻢ ﻣﻠﮏ دارای ﻗﺎﻋﺪه و ﻗﻮاﻧﯿـﻦ ﺧﺎص ﺧﻮد اﺳﺖ و در راﺳﺘﺎ ﺛﺒﺖ اﯾﻦ ﺣﺮﯾﻢ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻧﮑﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤﯽ را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮد. اﯾﻦ ﻧﮑﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻫﺮﮐﺪام از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ:
* ﺣﺮﯾـﻢ ﺑﻪ زﻣﯿـﻦﻫﺎی ﻣﺒﺎح اﺧﺘﺼـﺎص دارد و ﻣﺸﺨـﺺ ﮐـﺮدن ﺣﺮﯾـﻢ اﻣـﻼک ﺑـﺎﯾﺴﺘـﯽ ﺑـﺎ ﺗـﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ رﺿـﺎﯾﺖ ﻣـﺎﻟﮏ و اﺣـﮑﺎم ﻗـﺎﻧﻮﻧـﯽ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد.
* ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻨـﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻗﻨﺎت ﻫﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﺎﻟﮏ ﯾﮏ زﻣﯿـﻦ ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﻠﮏ ﺧـﻮد را در راﺳﺘﺎی اﺣﺪاث ﭼﺎه و ﻗﻨـﺎت ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﺣﺮﯾﻢ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ.
* اﮔﺮ ﺷﻤﺎ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪ ﭼﺎه از ﯾﮏ ﻣﻠﮏ ﮐﻨﯿﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﺣﺘﻤﺎ ﺣﺮﯾﻢ ﭼﺎه را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ.
اﻫﺪاف اﯾﺠﺎد ﺣﺮﯾﻢ در اﻣﻼک
ﻫﻤﻪ ﻣﺎ در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﺧﻮد دارای ﺣـﺮﯾﻢ ﺧـﺎﺻﯽ ﻫﺴﺘﯿـﻢ و اﯾﻦ ﺣﺮﯾـﻢ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﺤـﺪود ﺑﻪ زﻧﺪﮔـﯽ ﺷﺨﺼـﯽ اﻧﺴﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺴﯿـﺎر زﯾﺎدی را ﻣﯽﺗـﻮان ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺳﻌـﯽ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺮﯾﻢ ﻣﻠﮏ ﺧﻮد را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺎﻧﻊ از ﺗﺠـﺎوز دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﻣﻠﮏ ﺧـﻮد ﺷﻮﻧﺪ. در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺣﺮﯾﻢ ﻣﻠﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎی ﻗﺒﻞ ﻧﯿـﺰ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧـﯽ آن اﺷﺎره ﮐﺮدﯾﻢ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺪف از اﺛﺒـﺎت ﺣﺮﯾﻢ ﻣﻠﮑـﯽ اﻣﮑﺎن ﺑﻬﺮه ﺑـﺮداری ﮐﺎﻣـﻞ از ﻣﻠﮏ ﺧﻮد، ﻋـﺪم اﯾﺠـﺎد ﺿﺮر و زﯾﺎن در ﻣﻠﮏ و ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮی از ورود اﻓـﺮاد ﺑﯿﮕﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻠﮏ اﺳﺖ.
ﻗﻄﻌﺎً اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑـﺮای ﻫﺮ ﻓﺮدی ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﯾﮏ زﻣﯿـﻦ اﺳﺖ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿـﺎر زﯾﺎدی دارد. در ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﺣﺮﯾﻢ اﻣﻼک، اراﺿﯽ، ﻗﻨﺎت ﻫﺎ و ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎﯾﯽ را در ﺑﺮﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﯾﮏ ﻣﻠﮏ ﻗﺮاردارﻧﺪ. ﺑﺎ اﺛﺒﺎت ﺣﺮﯾﻢ ﻣﻠﮏ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺎﻧﻊ از ورود ﻏﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﻠﮏ ﺧﻮد ﺷﺪ. اﻣﺎ اﯾﻦ اﺛﺒﺎت اﻫﺪاف دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ دارد. ﺷﻤـﺎ ﺑﺎ اﺛﺒﺎت ﺣﺮﯾـﻢ ﻣﻠﮑـﯽ ﺧﻮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ از ﺗﺠﺎوز دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﻣﻠﮏ ﺧﻮد ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﺮوز ﺿﺮر و زﯾﺎن ﺷﻮﯾﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ اﻣﺮ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻻزم را در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﻤﺎ ﻋﺰﯾﺰان ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ ﺗﺎ از ﻣﻠﮏ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری ﮐﻨﯿﺪ.