فــورس مـــاژور، اطلاعات محرمانه، دفینه (عتیقه و آثار تاریخی)

زهرا فرجی پور دانشجوی دکتری حسابداری:

فورس ماژور(قوه قاهره)

با توجه به اینکه قبول یا رد دلایل پیمانکار مبنـی بر عـدم انجام تعهـدات به موقع در قرارداد به عنوان فورس ماژور بعضاً به راحتی و صـراحت قـابل تشخیص نمـی‌باشد و در قراردادهای دولتی تشخیص اشتباه در حالتی موجب تضییع حقوق دولت و در حالتی دیگر ایجـاد حق‌الناس می‌نمـاید، به نظـر می‌رسد تسلط و آگاهی مسئـولین تشخیـص در این زمینه از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد.

کلیات:

فورس ماژور یک حادثه یا واقعه غیر قابل پیش بینی و خارج از اراده طرفین است که انجام تعهـد را به طور دائم یا موقت غیر ممکن می سازد و باعث سقط تعهدات بدون نیاز به پرداخت خسارت می گردد. مانند زلزله، سیل، طوفان، جنگ، اعتصاب، شورش، حریق، برف، راه بندان. شـرایط فـورس مـاژور برای اینکه حادثـه یا واقعه ای عنوان قوه قاهره پیدا کند باید دارای شرایط زیر باشد:

* حادثه خارج از اراده متعهـد بوده و هیچ تأثیر و نقش در وقوع ، ادامه و پایان آن نداشته باشد.

* بکلى حادثه غیر قابل پیش بینی باشد، اما اگر عادتاً بر حسب موقعیت خاص زمانـی یا مکانی قابل پیش بینی باشد از شمول قوه قاهره خارج خواهد بود.

* متعهد قدرت پیشگیری یا دفع حادثه را نداشته باشد.

* وقـوع حادثه در طـول مدت زمان اجـرای قرارداد یا انجام تعهد باشد. اما اگر در پایان مـدت پیش بینی شده واقع شـود تأثیری در خسارت و مسئولیت متعهد نخواهد داشت.

* صرف وقوع حادثه به تنهایی کفایت ندارد بلکه الزاماً بایستی همراه با ایجاد مانع و سلب توان اجرای تعهد باشد.

* وقـوع حادثه پس از انعقـاد قرارداد باشد بنابراین وقایع و حوادث جاری و موجود در زمان عقد قرارداد، فورس ماژور تلقی نخواهد شد زیرا متعهد با آگاهی به آن قبول تعهد نموده و بایستی به تعهدات خود پایبند باشد.

* سلب قدرت باید دائمی باشد واِلّا چنانچه بطـور مـوقت و مقطعـی بـاشد، تـأثیـری نخواهد داشت مگرآنکه قرارداد تا آن زمان از موضوعیت خارج گردد.

آثار فورس ماژور:

حادثه غیر مترقبه بر حسب اینکه موجب سلب قدرت ایفای تعهد یا تأخیر در اجـرای آن گـردد، آثـار متفـاوتی بر جـای می‌گذارد. اگر بطور کلی امکان انجام تعهد برای همیشـه سلب گردد، تعهـد ساقـط و پرداخت خسارت منتفـی و بر اساس وضعیت موجود تعیین تکلیف و تسویه حساب می گردد. اگر تـأثیر حادثه مقطعـی و موجب تأخیر در اجرای تعهد گردد بر حسب حالات پیش بینی شده در قرارداد ممکن است راه حل‌های زیر معمول گردد:

* تعلیق یـا تمدید مدت تا رفع حالت فورس مـاژور: در ایـن حالت تصریـح می‌شود که درصورت وقوع هر حادثه خارج از حیطه اقتدار متعهد اجرای قرارداد تا رفع حالت مزبورتعلیق و پس از آن طرفیـن مکلف به اجرای تعهـدات خود می‌باشند مدت قاهره نیز به مدت قرارداد اضافه می شود.

* تعلیق یا تمدید برای یک دوره مشخص و معین در این وضعیت در قرارداد قید می‌شود در صورت فورس ماژور اجرای قرارداد به مدت چندماه تعلیق و پس از انقضـای آن در صورت تداوم حـالت مزبور قرارداد فسـخ و بر اساس وضعیت موجود تعیین تکلیف و تسویه حساب بعمل آید.

* باید توجه داشت که آثار عملی قوه قاهره بر آینده قرارداد است و هیچ تأثیری بر عملکرد طرفین در گذشته ندارد. بنابراین چنانچه تا لحظه وقوع حادثه تخلفی صورت گرفته بر اساس مفاد قرارداد قابل رسیدگی و عند الاقتضاء مطالبه جریمه یا جبران خسارت می باشد.

بیمه فورس ماژور:

عمدتاً در قراردادهای خارجی و بعضا قراردادهای داخلی مانند پیمانکاری‌های ساختمانی و مستحدثات موضوع پیمان یا مورد تعهد در مقابل مواردی از حوادث غیرمترقبه به قیمت محاسبه شده به نفع کارفرما بیمه شده در غیر این صورت پیمانکار مسئول جبران خسارت ناشی از حوادث قهریه خواهد بود.

بار اثبات و مرجع تشخیص حالت قاهره:

طبق ماده 227 ق.م متعهد باید ثابت کند بواسطه حالت غیر مترقبه و خارج از توان و اختیار خود نتواسته است تعهداتش را انجام دهد در غیر این صورت محکوم به پرداخت خسارت خواهد گردید. تشخیص حالت غیر مترقبه با مرجع تعیین شده در قـرارداد و در غیر این صـورت با دادگاه صالحه است.

اطلاعات محرمانه

افشـای اسـرار و اطلاعات طبقه بندی شده سیاسی، نظامی و غیره مغایر مصالح و منافع دولت و مملکت یا مصالح خاص اداری سازمان‌های مربوطه و در اختیار غیر مسئول قرار دادن جرم و دارای مجازات است . لذا در این مورد باید به نکات زیر توجه داشت :

1. بررسی‌های لازم در خصوص صلاحیت پیمانکار بعمل آمده تا از نفوذ عناصر و عوامل غیر مطمئن و احیانا در اختیار بیگانه در معاملات دولتی جلوگیری بعمل آید.

2. هرگونه اطلاعات در اسرار طبقه بندی شده صرفا به اندازه ضرورت با تشخیص مقام ذیصلاح در اختیار قرار داده شود.

3. آموزش‌های لازم در جهت محافظت و نحوه استفاده از اطلاعات به مسئولین ذیربط داده شود.

4. عوارض و عواقب افشاء و در اختیار غیر قرار گرفتن متذکر گردد.

5. طی ماده جداگانه ای موارد فوق متذکر و طرف مقابل ملزم شود که ضمن رعایت جنبه های محرمانه و حفاظت از اسناد اعم از مواردی که از کارفرما اخذ و یا در طی کار کسب نموده در پایان کار آنها را محرمانه و بدون اخذ تصویر و یادداشت برداری تحویل کارفرما دهد در غیر اینصورت علاوه برمجازات‌های قانونی ضامن هرگونه خسارت نیز خواهد بود.

( دفینه (عتیقه و آثار تاریخی ))

در حین انجام پروژه های عمرانی بطور اتفاقی ممکن است آثار تاریخی و اشیاء عتیقه و قدیمی پیدا شود. هر کس اموال تاریخی فرهنگی را حسب تصادف بدست آورد و طبق مقررات سازمان میراث فرهنگی نسبت به تحویل آن اقدام ننماید به ضبط اموال مکشوفه محکوم می گردد. ضمناً مطابق قانون خرید و فروش یا تجارت اینها جرم و حسب مورد دارای مجازات حبس ، جریمه نقدی و ضبط اشیاء بدست آمده می‌باشد. لذا طی ماده جداگانه در قرارداد پیمانکار باید ملزم شود هر گونه دفینه و آثار تاریخی را در جریان انجام کار کشف نماید تحویل مراجع قانونی نموده و هرگونه خسارت ناشی از تخلف نیز بر عهده خود بوده و توسط کارفرما از محل مطالبات برداشت می گردد.