پـرورش ماهی در قفس، روزنه امید برای صیادان

مجتبی حسینی، اولین سازنده قفس پایه کششی در جزیره قشم :

مجتبی حسینی دارای مدرک تحصیلی مهندسی عمران که با مدرک حرفه ای از آلمان و تیمی حرفه ای در زمینه ساخت قفس پرورش ماهی فعال می باشد و اولین سـازنده قفس پایه کششی در جزیره قشـم است، با این هدف که شناخت بیشتر قفس پرورش ماهـی، تولید ماهی در بستـر همه رودخانه های کشور علاوه بر دریاهای شمال و جنوب را توسعه دهد.

«قفس پرورش ماهی» یکی از سازه هایی است که امکان پروروش آبزیان را در جای جای رودخانه‌ها، سواحل و فراساحل دریا ممکن می سازد. این سازه ها در کشورهای پیشرفته بسیار مورد توجه قرار گرفته و در کشور ما هم حداقل در دو دهه اخیر مورد اقبال قرار گرفته است. اولین قرارداد قفس سازی از سال 1361 توسط شیلات ایران با کشور نروژ بسته شد و در سال 1363 و 1364 در خوزستان اولین سازه‌ها آماده شد و به مرور توسعه پیدا کرد. ایجاد فرصت پرورش آبزیان به صورت انتخابی و کنـتـرل شـده، مهـمتـرین مـزیـت ایـن سازه هاست که آشنایی بیشتر با آنها می تواند پرورش ماهی را در کشور گسترش دهد.

قفس سازی چیست، در کجا ساخته و استفاده می شود؟

قفس از جنس لوله های پلی اتیلن و براکت است و با مواد اولیه مناسب این سازه ها، در ساحل ساخته می‌شود و سپس به نقاطی که مجـوز آن دریـافت شـده، منتقـل و مستقـر می شود. به طور کلی، موارد اولیه این سازه عبارت است از لوله از جنس پلی اتیلن، بویه، زنجیر، طناب سیستم مهـار، صفحـه تقسیم مهار و مورینگ و تور.

کاربرد این قفس های ساخته شده چیست؟

این نوع قفس‌ها در داخل خشکـی و ساحـل ساخته و توسط شناورها به نقطه‌ای که مجوز آن گرفته شده مثل دریا، پشت سد و یا رودخانه انتقال داده می‌شود.

چگونه از قفس برای پرورش آبزیان استفاده می کنند؟

یک سری قفس و حوضچه‌های شناور با استفاده از لوله های پلی اتیلن ساخته و به وسیله تورهای مخصوص، محافظت و داخل آن ماهی ریخته می شود تا امکان کنترل و غذا دهی طبق برنامه فراهم شود. در واقع توسط لوله ها، براکت ها و تور، فضاهایی منـاسب پرورش ایجاد می‌کنیم و داخـل این محفظه ها مناسب پرورش آبزیان است با استفاده از آب های آزاد. بچه ماهی ها را از مراکز تکثیر به این حوضچه های شناور انتقال می دهیم که با تغذیه مناسب به وزن دلخواه برسند و آماده عرضه به بازار شوند.

ساخت قفس چگونه صنعتی است و چه مزایایی دارد؟

ساخت قفس، صنعتی است که بین 62 کشور جهان از جمله چین، نروژ، شیلی و انگلستان رواج دارد. این قفس ها در عین سبک، ارزان و قوی و مستحکم بودنشان، امکان استفاده در آب های زیـاد، اکسیژن و دمای مناسب را دارند و به دلیل استفاده از بستر طبیعی، تلفات بسیار کمی نسبت به استخرها می دهند.

این صنعت در سال‌های اخیر با حمایت های دولت و ارائه تسهیلات، مورد توجه صیادان هم قرار گرفته است. درگذشته صیادان با شناور، قایق و وسایلی که داشتند به دریا می رفتند و صید بسیار کمی هم داشتند؛ زیرا با صید کشتی های بزرگ، صیدی زیادی برای خرده پاها نمی‌ماند.

از این رو، بخشی از صیادان کوچک به پرورش ماهی در قفس روی آورده اند. صید ماهی در قفس به صورت علمی و تضمینی می‌باشد که صیادان با رهاسازی بچه ماهی در قفـس بـا تـوجـه بـه مـوقعیـت جغرافیـایـی منطقـه (شمال یا جنوب) آنها را به وزن دلخـواه می‌رسـانند و به صـورت یـک جـا بـه فـروش می رسانند و این روزنه امیدی را برای صیادان روشـن کرده است. این صنعت به عنـوان یک تجـارت پرسـود و کم هزینـه در بین صیـادان استقبال زیادی داشته است.

این صنعت هم در شمال و هم در جنوب کشور فعال است و به نتایج خوبی هم رسیده است. در کارگاه های در حال ساخت قفس تعداد 7 الی 8 نفر به طور مستقیم و بین 20 الی 25 نفر به طور غیر مستقیم، اشتغال ایجاد می کند.

مواد اولیه ساخت این قفس ها داخلی است یا باید از خارج وارد شوند؟

این مواد داخلی هستند. لوله هـای پلی اتیـلن داخل ایران تولید می‌شوند، اما مواد اولیه تورها وارداتی هستند که قیمت آن طبق دلار محاسبه می‌شونـد که طبق رویـه معمول، قمیـت رو به افزایش می‌باشد، براکت ها هم از کشور ترکیه وارد می شوند. البته تولیدات داخلی هم هستند که امیدواریم با افزایش کیفیت، بتوانیم با خیال آسوده از آن ها استفاده کنیم. حساسیت درباره براکت ها این است که باید به نحوی باشد که موجب شکستگی و غرق قفس ها نشود.

معمولا ابعاد این قفس ها به چه صورت است؟ و هزینه خرید یک قفس به طور متوسط چقدر است؟ 

ابعاد قفس بستگی به مجوز و منطقه جغرافیایی دارد. اکثر مجوزهـا 500 تنی هستنـد که شامـل 4 قفس 125 تنی می‌باشند. به طور کلی، سال اول با دو قفس به ظرفیت 250 تن اجرا می‌شود. یک قفس 125 تنی که قطر آن 28 و ارتفاع تور10 می باشد که بتواند گنجایش 125 تن را برای پرورش ماهی داشته باشد که با توجه به افزایش دلار و موقعیت منطقه جغرافیایی نمی توان عدد دقیقی داد. چراکه براساس مایل، ارتفاع و بستر دریا موقعیت نقطه استقرار، قیمت گذاری می‌شود که باعث تفاوت در قیمت نهایی می شود.

با توجه به قیمت سنگین ساخت قفس برای صیادان(پرورش دهندگان ماهی در قفس)، دولت چه حمایتی می‌کند؟

بانک کشاورزی وام هایی را برای صیادان لحاظ کرده است که آن ها به صورت تجمعی و گروهی می توانند اقدام و استفاده کنند که خیلی از صیادان در شمال از این وام ها استفاده کرده اند و در جنوب هم شاهد انجام آن هستیم و خود بنده هم از سال گذشته شروع به ساخت قفس برای این صیادان کرده ام.

مشکلاتی که ساخت قفس را تهدید می‌کنند کدام اند؟

یکـی از نکاتـی که ساخـت قفـس را تهـدیـد می کند، متریال (مواد اولیه) آن است که فراز و فرود زیادی دارد و مانع می شود از تضمین کیفیت کار نهایی. بسیاری از سازندگان قفس به همین دلیل متـأسفـانه تولیـد خود را تضمیـن نمی کنند و این اشکال جدی دارد. دوم این که محل استقرار قفس باید جایی باشد که تردد کشتی و شناور در آن محدوده نباشد؛ چـون شناورهـا با قفس‌ها برخـورد می‌کنند و سرمایه افراد را ازبین می‌برند. سوم این که قیمت تمام شده ماهی به دلیل کمبود محل تکثیر بچه ماهی بسیار زیاد است و هزینه زیاد بعدی، بابت خوراک ماهی است که باعث مشکل شده و هزینه تمام شده را افزایش می دهد.

منبع: روزنامه اقتصاد سرآمد