اقتصاد اقیانوسی در سال 2030(قسمت اول)

احمد مولائی، مدیرعامل هلدینگ سما کارشناس تجارت بین الملل:

اقتصاد اقیانوسی به عنوان یک چارچوب و سیـاست برای فعالیت‌های اقتصادی پـایدار دریایی و همچنین فناوری های جدید مبتنی بر دریا عمل می کند. بـه طور کلـی، فعالیت‌های اقیـانوسی شامل حمل و نقل، کشتی سازی و تجهیزات دریایی، ماهیگیـری، گردشگـری دریایی و ساحلـی، اکتشاف و تولید نفت و گاز دریایی، حفاری و امکانات بندری است.

صنایع و فعالیت‌های نوظهور مبتنی بر اقتصاد اقیانوسی شامل: انرژی باد، امواج، امواج دریایی، استخراج نفت و گاز در اعماق دریا و سایر مکان ها، استخراج کـف دریـا بـرای فـلـزات و مـواد مـعـدنی، آبـزی پـروری دریـایـی، بیـوتکنـولـوژی دریایی،کنترل و نظارت اقیانوس. با نگاه به آینده، صنایع تازه متولد شده یا هنوز متولد نشده‌ای وجود دارند که به طور بالقـوه می توانند به این دسته بندی بپیوندند.

نمونـه هایی از این موارد جذب و ذخیره کربن (CCS) و مدیریت مناطـق حفاظت شـده در مقیاس اقیانوس است.

نیروهای شکل دهنده تکامل اقتصاد اقیانوسی تا سال 2030

اقتصاد اقیانوسی در 20 سـال آینده عمدتاً توسط تحـولات در جمعیت جهـانی، اقتصاد، آب و هوا و محیط زیست، فناوری و مقررات و مدیریت اقیانوس هدایت می شود. رشد جمعیت، شهرنشینی و توسعه ساحلی در قلب رشد اقتصاد اقیانوس قرار دارد. تا سال 2050 ، مشکل تغذیه میلیاردها نفر وجود دارد، که در این میان تقاضای ماهی و سایر غذاهای دریـایـی را از ماهیگیـری و آبزیـان افزایـش می دهد.

رشد اقتصادی جهانی و تجارت بین المللی

در کنـار جمعیت، اقتصـاد یکی از پویـا ترین محرک هـای تحولات در اقتصـاد دریایی است. اگرچه چشم انداز بلنـد مدت رشد اقتصـادی جهانی و منطقـه OECD نیز وجود دارد، ولی انتظار می رود تولید ناخالص داخلی سرانه در چند دهه آینده به طور قابل توجهی افزایش یابد. تجارت جهانی حمل و نقل می توانـد تا سال 2050 بیش از سه برابر شود. از آنجا که حدود %90 از حمل و نقل بین المللی از طریق دریا انجام می شود ، انگیزه کسب و کار حمل و نقل و بنادر قابل توجه خواهد بود. با افزایش سهم تولید جهانی در چین، هند و اندونزی (تقریباً %40 تا سال 2030 و حدود %50 تا سال 2050) و افزایش همزمان درآمد و ثروت، به ویژه در طبقات متوسط و در حال رشد اقتصادهای نوظهور و برخی از کشورهای در حال توسعه ، تغییر تدریجی الگوهای تجاری به سمت شرق اجتناب ناپذیر است.

در حـال حـاضـر خـطـوط کشـتـیـرانـی و شرکت‌های کشتی سازی به تغییرات احتمالی آینده در بازارها، مسیرها، انواع محموله‌ها و انواع کشتی‌هایی که مـورد نیاز است، تـوجه دقیق می‌کنند. درآمد بالاتر و روند مصرف بالا به تقاضای بیشتر برای گردشگری دریایی اشاره می کند. با توجه به افزایش جمعیت جهان تا سال 2050 و تقـاضا برای غذا، اقیانـوس به وضـوح نقـش مهمی در تکمیل منابع غذایی تولید شده توسط کشاورزی دارد.

در واقع، در بسیاری از نقاط جهان، محصولات دریایی همچنان منبع اصلی پروتئین و ویتامین بـرای میلیـون‌ها نفر خواهـد بود، به ویـژه که طبقات متوسط در حال رشد، هزینه‌های خود را صرف محصولات پروتئینی می کنند. با این حال، ظرفیت اقیانوس برای انجام این نقش به طور فزاینده‌ای با ماهیگیـریِ بیش از حد و کاهش ذخایر در بسیاری از نقاط جهان و همچنین با اثرات آلودگی زمینی، به ویژه جریان کود و زباله‌های کشـاورزی به مناطـق ساحلی و دهانـه‌ای، که زیستگاه هـای حیـات دریـایـی، ذخایـر ماهـی و … را تهدیـد می کند ، تضعیـف می شود.

بنابراین انتظار می رود رشد ماهیگیری جهانی در ده سال آینده تقریبا ثابت بماند. افزایش تقاضای جهانی برای غذاهای دریایی باید با گسترش قابل توجهی در آبزی پروری دریایی جذب شود. مسائل انرژی در طیف گستـرده ای از صنـایع دریایی، هم به عنوان مصرف کنندگان انرژی و هم به عنوان تأمین کنندگان انرژی، وجود دارد. سطح قیمت بازار و نوسانات بازار عوامل مهمی در قابلیت دوام اکتشاف و تولید نفت و گاز دریایی هستند.

برخلاف تولیدکنندگان هیدروکربن‌ها، قیمت های بـالای نفت و گـاز بـه طـور مـداوم یک عنصـر ضـروری بـرای پیشـرفت مـداوم انـرژی هـای تجدید پذیر باد، دریایی و اقیانوس ها و همچنین برای توسعـه سوخت هـای زیستـی مبتنـی بر آبزیان است.

بـازار جهـانی سیستم‌های انـرژی اقیانوسی (جریانی ، موج ، جریان اقیانوس و …)، انتظار نمی رود که در میان مدت به طور قابل توجهی افزایش یابد ، اما پتانسیل بلند مدت بسیار زیاد است.

علم ، فناوری و نوآوری

در دهــه هــای آیـنـده، انـتـظار مـی رود پیشـرفت‌های علمی و تکنـولوژیکی نقش مهمـی در مقابله با بسیاری از چالش های زیسـت محیطـی مرتبط با اقیـانوس و در توسعه بیشتر فعالیت‌های اقتصادی مبتنی بر اقیانوس ایفا کند. نوآوری در مواد پیشرفته، مهندسی و فناوری زیر دریایـی، سنسورهـا و تصویـربرداری، فـن آوری‌هـای ماهـواره ای، کامپیوتـرسازی و تجزیه و تحلیل داده‌هـای بزرگ، سیستم‌های مستقل، بیـوتکنولوژی و نانوتکنولوژی و هر بخش از اقتصاد اقیانوس تحت تأثیر این پیشرفت های تکنولوژیکی قرار می گیرد.

به عنوان مثال: به نظر می رسد که حمل و نقل تجاری در آستانه معرفی کشتی های مستقل و استفاده بیشتر از سوخت های جدید است،شرکت های معدن نفت و گاز و قعر دریا همه به دنبال رباتیک سازی عملیات زیر دریایی خود هستند، آبزی پروری دریایی بر اساس پیشـرفت هـای بیـوتکنـولـوژی برای بهبـود سلامـت وکـاهش وابستگـی بـه ماهیگیـری برای خوراک است. انرژی‌های تجـدید پـذیر اقیانوس در حـال استفـاده فزاینـده از پیشـرفت در مـواد و سنسورهای جدید هستند.

ماهیگیری، ایمنی دریایی، ارزیابی زیست محیطـی همچنان از پیـشـرفـت هـای بـزرگی هستـنـد کـه در فن آوری های ماهواره ای (ارتباطات، سنجش از راه دور، ناوبری) انجام می شود. برخـی از این نـوآوری‌ها قرار است مـزایای افزایشی ایجاد کنند، با این حال، برخی دیگر احتمالاً مخرب‌تر هستنـد، به ویژه در جـایی که شامل ترکیبی از نـوآوری ها از حـوزه های تکنولوژیکی متعدد هستند.

نمونه هایی از این موارد عبارتند از: چشم انداز کوتاه مدت پیاده سازی ناوبری الکترونیکـی در صنعـت حمـل و نقـل دریـایـی، همـگـرایـی فناوری های متعدد (بیوتکنولوژی، فناوری های ماهواره ای و سنسور و غیره) مبارزه با آلودگی نفتی دریایی، نقشه برداری کف دریا، استفاده فزاینـده از سیستـم عامل‌های دریـایی چنـد منظوره و گسترش رصدخانه های زیر دریایی در مقیاس اقیانوس. جهـان به طور فزاینده‌ای در ساختار قدرت خود چند قطبی است: ظهور کشورها و مناطق متعدد که برای قدرت اقتصادی رقابت می کنند و مزایای آن می‌تواند از پیش بینی قدرت اقتصادی رو به رشد خود به مرحله ژئوپلیتیک حاصل شود. بازیکنان جدید (دولت ها) نشان داده اند که قدرت خود را در بخش های بسیار مهم – مانند انرژی و دیگر منابع طبیعی، فناوری های فضایی، ICT که اجازه می دهـد آنها را به یک قـدرت استراتژیک در عرصه جهانی بدل نموده و نفوذ خود را در جهان توسعه داده و به عنوان سطح بالایی از کسب دانش، مهارت ها، نفوذ مالی و شبکه سازی، در سطوح مختلف بین المللی خود را معرفی نمایند.

اقتصاد اقیانوس در سال 2030

واضح است که آینده اقتصاد اقیانوس توسط عوامل مختلف شکل گرفته است. این موارد در درجـه‌های مختلف در پیـش بینـی‌هایی که در سـال‌های اخیـر توسـط طیـف گستـرده‌ای از سازمان‌هـای بین المللی، سازمان‌های دولتی، انجمن های صنعتی و مؤسسات تحقیقاتی تولید شده است، منعکس شده است. به دست آوردن یک تصویر منسجم از آینده احتمالی اقتصـاد اقیانوسی به طور کلی بسیار دشـوار اسـت، زیـرا همـه ایـن مطـالعـات از روش‌هـای مختلف، افق‌های زمانـی مختلف و فرضیات مختلف (به عنوان مثال در مورد رشد اقتصادی جهانی و تجارت) استفاده می کنند.

مـدل سازی صـنایع اقتصـاد اقیانوسـی نشـان می دهد که برخی از آنها پتانسیل برتری بر رشد اقتصادی متوسط جهان را دارند. پروژه “آینده اقتصاد اقیانوس” تلاش می کند تا با پیش بینی توسعه اقتصاد اقیانوس جهانی به طور کلـی تـا سـال 2030 بر اساس یک پـایگاه داده پیشرفته صنعت اقیانوس و یک مدل مبتنی بر فرضیـات و پـارامتـرهای کاملاً سـازگار ، ایـن کاستی ها را کاهش دهد.

ارزش افزوده و رشد اشتغال از صنایع مبتنی بر اقیانوس همچنان در همان مسیر تا سال 2030 پیشرفت می کند. مدل طراحی شده برای این پروژه نیاز به اشتغال خاص کشور و صنعـت و سهام سرمایه فیزیکی دارد تا با فرض اینکه نرخ رشد گذشته تا سال 2030 ادامه دارد، استخراج شود.

رشد ارزش افزوده جهانی در اقتصاد اقیانوس، تا سال 2030 به بیش از 3 تریلیون دلار تخمین زده می شـود و سهـم خـود را از کـل GVA جهـان (پیش بینـی می شـود تا سـال 2030 به حـدود 120 مـیـلیـارد دلار بـرسـد) در حـدود %2.5 حفظ کند. انتظار می رود که گردشگری دریایی و ساحلی، از جمله صنعت کروز، بیشترین سهم (%26) را به دست آورد و پس از آن اکتشاف و تولید نفت و گـاز دریایـی با 21 ٪ و فعـالیت هـای بنـدری با 16 ٪ در رده های بعدی قرار دارند.

نتایج نشان می دهد که بسیاری از بخش های اقتصاد اقیانوسی، پتانسیل عملکردی بهتری از نرخ رشد اقتصاد جهانی را دارند. در واقع، چنین نتیجه گیری با پیش بینی های خاص توسط بسیاری از سازمان‌ها و آژانس‌های بین المللی ، انجمن های صنعتی و مؤسسات تحقیقاتی انجام می شود.

آنها رشد قوی در طول 15 سال آینده در کشتیرانی، کشتـی سازی و تعمیـر، فعالیت بنـدری، تجهیـزات دریـایی، آبزی پروری دریایی، باد فراساحلی و گردشگری دریایی می بینند. آنهـا همینـطور انتـظار کمتـرین رشـد در ماهیگیـری و نفـت و گـاز فراساحلی دارند. انـرژی‌های تجـدیدپذیر اقیـانوسی، بیوتکنولوژی دریایی و CCS نیز پتانسیل قابل‌توجهی در نظر گرفته می‌شوند که افزایش آن تا قبل از سال 2030 بعید است.

منبع: www.oecd-ilibrary.org