سپیده باهران، فعال در امور تجارت بین الملل :
از نظر تجربی، کشورهایی که نسبت به تجارت بازتر هستند، همانطور که با نسبت تجارت به تولید ناخالص داخلی اندازه‌گیری می‌شود، سطوح بالاتری از برابری جنسیتی دارند. آزادسازی تجارت با انباشت بیشتر آموزش و مهارت (یعنی سرمایه انسانی) و افزایش برابری جنسیتی مرتبط است (شولتز 2007). تجارت همچنین می تواند انگیزه هایی را برای کشورها ایجاد کند تا حقوق قانونی زنان و دسترسی آنها به منابع حیاتی مانند آموزش و فناوری را گسترش دهند. بهبود حقوق زنان همچنین تجارت بیشتر را ارتقا داده است.
این به یک دایره فضیلت‌انگیز بین افزایش تجارت و برابری جنسیتی منجر شده است. در مقابل، سطوح بالای نابرابری جنسیتی با تنوع کمتر محصول و صادرات مرتبط است. این امر به ویژه در کشورهای کم درآمد، جایی که شکاف های جنسیتی در آموزش و بازار کار، نوآوری بالقوه را کاهش می دهد، صادق است (کازندجیان و همکاران 2019). نقش رو به رشد خدمات در اقتصاد و تجارت جهانی، افزایش GVCها و پذیرش فناوری‌های دیجیتال جدید فرصت‌های جدید و قدرتمندی را برای زنان ایجاد می‌کند تا از مزایای تجارت بهتر بهره ببرند. بهبود بهره‌وری زنان در این بخش‌ها برای رفع شکاف جنسیتی، به‌ویژه برای زنان آسیب‌پذیر ضروری است.
خدمت رسانی به اقتصاد
خدمات به طور فزاینده ای نقش مهمی در ایجاد شغل، بازده اقتصادی و تجارت در کشورها در تمامی سطوح توسعه ایفا می کند. خدمات در حال حاضر بیشتر مشاغل را در سطح جهانی ایجاد می کنند و این کار را زودتر در فرآیند توسعه انجام می دهند. این روند را می توان به عنوان سرویس دهی نام برد.
از سال 2005، متوسط رشد جهانی تجارت خدمات حدود %17 بیشتر از میانگین رشد تجارت کالا بوده است (WTO 2019 ). اقتصاد خدمات، از جمله تجارت خدمات و سرمایه گذاری، منبع مهمی از رشد فراگیر را فراهم می کند (نگای و پترونگولو، 2017).
بین سال های 1991 تا 2017، سهم اشتغال در بخش خدمات به ترتیب برای کارگران مرد و 15 درصد افزایش یافته است. بیش از دو سوم زنان با درآمد متوسط و بالا کشورهای در سال 2017 در بخش خدمات شاغل بودند که در سال 1991، %45 بود. در کشـورهای کم درآمد و متوسط، نسبت زنـان در بخش خدمات از %25 به %38 افزایش یافت. همان دوره کارگران مرد از یک روند مشابه اما کمتر افراطی پیروی کردند.
بـا افـزایـش سطـح تـوسعـه یـک کشـور، مهارت‌های مورد نیاز در خدمات نیز افزایش می‌یابد، که منجر به اشتغال زنان نسبت به مشاغل با مهارت بالا مانند مدیران شرکت‌ها و متخصصان بهداشت و آموزش شده است. امروزه زنان تقریباً %40 از کارکنان خدماتی با مهارت بالا را در کشورهای با درآمد بالا تشکیل می دهند که از سال 1991 افزایش 33 درصدی را نشان می دهد. در کشورهای کم درآمد زنان از سال 1991 شاهد افزایش 11 درصدی در خدمات با مهارت بالا بوده اند. اگرچه این سهم نشان دهنده این است. تنها %3 از کارگران بسیار ماهر در کشورهای کم درآمد، پتانسیل رشد اشتغال همچنان در حال افزایش است.
ظهور GVCها
تجارت بین‌الملل به طور فزاینده‌ای تحت تسلط GVCها است که مراحل مختلف تولید را در سراسر کشورها گسترش می‌دهند. GVC ها می توانند فرصتی برای رشد صادرات، اشتغال، درآمدهای بالاتر و انتقال دانش و فناوری فراهم کنند. زنان شاغل در GVC ها نسبت به زنان شاغل در بخش هایی که به شدت در GVC ها ادغام نشده اند، %10 احتمال بیشتری برای داشتن یک شغل رسمی دارند. در سرتاسر جهان، شـرکت‌هایی که هـم صـادرات و هـم واردات انجام می دهند، زنان بیشتری را نسبت به شرکت‌هایی که در GVC شرکت نمی‌کنند، استخدام می‌کنند.
شرکت‌های خارجی و همچنین شرکت‌هایی که صادرات یا وارد می‌کنند نیز به طور متوسط سهـم نیـروی کار زنـان بـالاتـری نسبـت به شـرکت‌هایـی دارنـد که ایـن کـار را انجـام نمی‌دهند. این رابطه برای شرکت کنندگان GVC قوی ترین است.
مشـاغل GVC همچنیـن می‌توانند تأثیرات مثبـت و غیرمستقیـم بر سایر جنبـه های معیشت زنان مانند تحصیلات داشته باشند. به عنوان مثال، در بنگلادش، زنان جوان در روستاهایی که در معرض بخش پوشاک قرار دارند – بخشی که صادرات فشرده است – ازدواج و زایمـان را به تأخیـر می انـدازند و دختران جوان 1.5 سال، بیشتر تحصیل کسب می‌کنند (هیت و مبارک 2015).
چالش در GVC ها اطمینان از دسترسی بهتر زنان به وظایف و مشاغل با مهارت بالاتر است. کارگران زن هنوز تمایل دارند در نقش های کم مهارت و مشاغل غیر مدیریتی متمرکز شوند. گسترش شیوه‌های مدیریت فراگیرتر فرصتی را برای GVC ها فراهم می‌کند تا نقش‌های بیشتری را برای زنان باز کنند، به‌ویژه زمانی که کشورها اقتصاد خود را به بخش‌های صنعت با فناوری پیشرفته و سرمایه‌بر برای بازار صادرات ارتقا می‌دهند.
ظهور فناوری های دیجیتال و تجارت
قابلیت رو به رشد و دسترسی به فناوری های دیجیتال می‌تواند به زنان کمک کند تا از تجارت بیشتر سود ببرند. زنان در مقایسه با مردان با موانع نامتناسب و بالاتری برای تجارت روبرو هستند. علاوه بر تبعیض، زنان با موانع بیشتری برای تأمین مالی، هزینه‌های بالاتر کسب‌وکار و دسترسی محدودتر به اطلاعات و بازارها مواجه هستند.
پلتفرم‌های آنلاین جدید به زنان این فرصت را می‌دهند که از این موانع عبور کرده و مهارت‌های کارآفرینی خود را گسترش دهند، و همچنین به زنان انعطاف‌پذیری ارائه می‌دهند که می‌تواند به آنها در مدیریت کار و مسئولیت‌های دیگر کمک کند. پلتفرم‌های دیجیتـالی در اقتصـادهای توسعه‌یافتـه و در حال توسعـه طی سـال‌ها شاهد افزایش شدید شرکت‌های تحت مالکیت زنان، به‌ویژه شرکت‌های کوچک و کوچک بوده‌اند.
به طور فزاینده ای، خدمات آموزشی و بهداشتی به صورت آنلاین مبادله می شود، که نه تنها دستـرسی زنـان به این خـدمـات را افـزایـش می دهد، بلکه فرصت های شغلی بهتری را برای زنان در بخش هایی که با تبعیض کمتری مواجه هستند، فراهم می کند.
منبع: سازمان تجارت جهانی
