بـررسـی مـسئــولیـت کارفرما و کارگر در حقوق ایـــران و انـگلیـــس(قسمت ششم)

در مطالب گـذشتـه اشاره نمودیم که در قــانــون مسئــولیت مـدنی ماده ای به مسئولیت کارفرمـا اختصـاص یافتـه است. وقتی می گوییم کارفرما نسبت به اعمال کارگران مسئول است، ظاهراً هیچ استثنـاء و قید و شرطی در این باره قایل نیستیم، اما نبـاید چنیـن پنداشت که هر عملـی که از سـوی کارگـر رخ می دهد مسئولیتش با کارفرماست. همچنین درباره شرایط اختصاصی مسئولیت مدنی کارفرما صحبت نمودیم که شامل دو مبحث: لزوم شمول قانون کار نسبت به کارفرمایان و لزوم وجود خسارت در حین کار می شد. سپس در مورد مسئـولیت کارفرمـا نسبت به ورود خسـارت از سوی کارگران اشاره کردیم و گفتیم در حـقـوق انگلستان به رابطـه استخدامی کارگـر و کارفرما توجه بسیـار می شود.

و در آخر کار در رابطه با بررسی مسئـولیت کارفرمایان در حقوق انگلستان سؤالاتی از قبیل اینکه: اگر کارگر با سوء نیت ضرر بزند قوانین به چه صورت خواهند بود؟ و… مطرح شد و به آنها نیز پاسخ داده شد و حال ادامه مطلب: مسئولیت کارفرما در مقابل ورود خسارت به کارگران در سال 1948، انگلستان از یک نظام جامع بیمـه برخوردار شـد که پـرداخت خسارت بـه قربانیـان حوادث صنعتی و برخـی از بیماری های نـاشی از کار در بخش صنعت را تضمین می کند.

در هرحال امکان اقامه دعوا به صرف این ادعا که کارفرما خود را در برابر کارگران تحت امر خود بیمه مسئولیت نکرده است (طبق ماده 1 «قانون مسئولیت کارفرمایان (بیمه اجباری)» (1969) کارفرمـا مکلف به انجـام این کـار است)، مسموع نیست. از جمله مواردی که در این زمینه لازم است درحقوق انگلستان رعایت شود به قرار زیر است:

* ایمنی محیط کار و تجهیزات

ایـن امـر، تهیـه ابـزار آلات و لبـاس هـای ایمـن وحتـی الامکان، ارائـه هشـدارهـا و دستـورالعمـل هـای لازم در خصـوص نحـوه استفاده از آنها را شامل می شود. در قضیه «بوکس علیه اسلو متالز لیمیتد» (1973) خـواهان (یک کارگر ریخته گری) بینایی یکی از چشمان خود را در اثر تماس با آهن مذاب از دست داد. اگرچه کارفرما در راستای اعمال تکلیف قانونی خود، برای کارگران عینک محافظ تهیه کرده بود، به جهت نقض یکی از الزامات حقوقی عرفی مبنی بر لزوم تشویش و ترغیب کارگران به استفاده از وسایل ایمنی مسئول شناخته شد. البته در این قضیه تأکید شد که در موارد رعایت تکالیف قانونی توسط کارفرما قرار داد. در این زمینـه نیز در حقوق انگلستـان قانونی به نـام «قـانـون مسئـولیت کارفـرمایـان در خصوص تجهیزات معیوب» در سال 1969 م. اشاره کرد.

* نظام کاری ایمن

در قضیـه «جانستون علیه بلومزبری هلث آتوریتی» (1991) رأی داده شد که در خصوص الزام خواهان به انجام کار در ساعـات زیادی از روز احتمال آسیب دیدن سلامتی وی قابل پیش بینی بوده است و این امر تقصیر خوانده را نشان می دهد. البته اکثریت قضات پرونده بر این نظر بودند که وجود یک تعهد ضمنی قراردادی مبنی بر اعمال مراقبت منطقی در زمینه حفـظ سلامت کارگران منـوط به وجود یک شـرط صریح قراردادی است که مسئولیت مطلقی را در رابطه با میزان ساعت مشخصی از کار بر کارفرما تحمیل نماید. در قضیه «واکر علیه نورث اومبرلند کانتی کانسل» (1995)

در حقــوق انگلستـان سخت گیری بیشتری نسبت به کارفرما می شود. ایـن در حالـی است که در حقوق ایران همچنان راه برای فرار کارفرما از مسئولیت باز است. در این رابطه صدر ماده 12 صرفاً مشمولین قانون کار را شـامل می شود در حالی که در حقوق انگلستان صرف وجود رابطه استخدامی را برای بار کردن مسئولیت بر کارفرما کافی می داند. نکته دیگر انتهای ماده 12 است که قید «قانون» آمده حاکی از این است که علاوه بر تقصیـر، مـوارد دیگـری از جمله اتـلاف که در قـانون آمده برای رجوع کارفرمـا نسبت به کارگر مجـاز است، در حالـی که در حقوق انگلستـان صرفا ًتقصیر برای رجوع کارفرمـا به کارگر لحاظ شده است.

خواهان در اثر فشار کاری دچار یک حملـه عصبی شده بود. قبل از بازگشت وی به کار، کارفرما تعهد کـرد که برای کاهش فشار کاری، یک نیروی کمکی به او بدهد. در مقام عمل کمک اندکی به او داده شد که این امـر سبب گردیـد که وی مجـدداً دچـار حمله عصبی شده و دچار از کار افتادگی دائم شود.

رأی داده شد که کارفرما (خـوانده) به جهت مهیـا نساختن یک نظام کاری ایمـن و ادامه کار خواهان در شرایط دشوار و بدون دستیار، مسئولیت دارد. اگر کارفرما یک نظام کاری ایمن ایجاد کرده باشد ولی در زمینه آشنـا ساختن کارگران با آن تقصیر نموده باشد مسئول است. در قضیـه «جبسـون علیـه مینیستـری آو دیفنس» (2000) دادگـاه رأی داد که خـوانده (کارفرما) در قبال خواهان مسئول است.

در ایـن قضیـه خواهـان (سرباز عضـو یک گروهان) در حین مستی بر بالای سقف یک کامیون نظامی رفت و در اثر سقـوط از آنجا مجروح شد. وی ادعا کرد که چون شخصی در کنار کامیون نبوده است تا بر عملکرد او و سایر سربازان نظارت کند، خوانده به تکلیف خود در زمینه اعمال مراقبت منطقی عمل نکرده است. دادگاه بدوی رأی داد که اگرچه خوانده به تکلیف مزبور عمل نکرده است و بر سربازان نظارت ننموده است، ولی رابطه سببیت در رابطه با خسارت مورد ادعای خواهان بیش از حد غیر مستقیم است. زیرا بالا رفتن سرباز از سقف یک کامیون به طور منطقی قابل پیش بینی نیست. دادگاه استیناف رأی دادگاه بدوی را نقض کرد و رأی داد: بر اساس اوضاع حاکم بر قضیه، ارتکاب اعمال ناشیانه از سوی سربازان قابل پیش بینی بوده، لذا خسارت غیر مستقیم و دور از ذهن نیست.

* ایمنی املاک

اگرچه آشکار است که کارفرما ملزم به ایمن ساختن املاک واقع در محیط کار است ولی وی مکلف به حذف تمامی خطرات قابل پیش بینی نیست؛ مشروط بر اینکه این امر مستلزم عسر و حرج وی باشد.