نحوه تنظیم قرارداد بین المللی(قسمت اول)

سعید ره انجام، دانشجوی دکتری حقوق و مدرس دانشگاه:

قرارداد بین المللی شکل قرارداد بیـن المللی بستـه به نوع آن متفـاوت است اما به طـور کلی قراردادهـای بیـن المللی حـاوی ارکان اسـاسی از جمله مشخصـات طرفین، موضـوع قرارداد، رویه اقتصادی قرارداد از جمله بهای کالا یا خدمت، مدت قرارداد، نحوه اجرای تعهدات ناشی از قرارداد، موارد فسخ یا انفساخ، شیوه حل و فصل اختلافات ناشی از قرارداد، موارد عدم مسئولیت، قانون حاکم بر قرارداد و تاریخ تنظیم آن می باشند.

انواع قراردادهای بین المللی قراردادهای بین المللی، انواع بسیاری دارند. در یک تقسیم بندی کلی می توان آنها را در 3 دسته عام قرار داد:

الف) قراردادهای بین المللی فروش (اعم از کالا، فناوری و برند یا نام تجاری)

ب) قراردادهای بین المللی خدمات

ج) قراردادهـای بیـن المللی که ترکیبـی از فروش- خدمات هستند، مانند قراردادهای صنعتی و ساخت.

بعد از تبیین دسته های کلی، می توان به انواع مهمی از قراردادهای بین المللی اشاره نمود:

* قراردادهای بیع متقابل Buy Back این قـرارداد در دستـه قراردادهـای خرید خدمت است که بیشتر در حوزه ی نفت و گاز استفـاده می شود. در این نوع از قراردادهـا، بازپرداخت اصلی و همچنین سود، از محـل محصول و نتیجه قرارداد پرداخت می شود.

* قرارداد احداث، بهره برداری، انتقال I Build- operate- Transfer (BOT)i این قـرارداد بیشتـر در مـورد تـأسیسات زیربنـایی مـورد استفـاده قرار می گیـرد و بیشتر روشی برای تأمین مالی پروژه است. در واقع در این نوع قرارداد، ساخت در بهره برداری پروژه، در مدت معین، توسط شرکتی که اصطلاحاً شرکت مجری پروژه (Project development company) نام می گیرد، انجام می شود.

* قرارداد احداث، تملک، بهره برداری Build own operate (BOO)i در این دستـه از قراردادهـا، سرمایه گذار نسبت به ساخت، تملک ، راه اندازی و علاوه بر آن نگهداری پروژه اقدام می کند و عوارض ناشی از آن را به منظور بازگرداندن سرمایه به سرمایه گذار جمع آوری می کند.

* قراردادهای تأمین مالی Finance قـراردادی است که مابین ارائـه کننـده تسهیلات و استفـاده کننـده از آن منعقـد می شـود و از مـنـابع بیـن المللی تـأمیـن می گـردد.

* قرارداد کلید در دست Turn-Key بـه قـرارداد هـای طـراحـی و سـاخـت (design-contract) یـا Package deal گفتـه می شود که در آن پیمانکار، مسئولیت طراحی و ساخت و اجرا را به کلی بر عهده می گیرد و پس از تکمیل پروژه و نهایی شدن آن، آن را به کارفرما تحویل می دهد، به صورتی که کارفرما تنها با زدن یک کلید می تواند از تأسیسات مزبور استفاده کند.

* قرارداد فرانشیـز Franchise Agreement در این نوع قرارداد، یک طرف که صاحب تجـارت است (Franchisor) و یا به عبـارتی، صاحب برند یا یک سیستم اقتصادی است به طرف دیگر(Franchisee) اجازه می دهد تا از برند و الگوی عملیاتی او استفاده کند و در مقابل سالانه درصدی از وی دریافت می کند.

* قرارداد لیسانس این قرارداد یکی از شیوه های انتقال فناوری یا دانش فنی است که طبق آن دارنده دانش فنـی know) How) که بـه آن Licensor گفتـه می شود، در قبال اخذ حق امتیـاز، به طرف دیگر (Licensee) اجـازه می دهد تا در مـدت و قلمرو معینی تمام یا بخشی از فناوری موضوع قرارداد را مورد بهره برداری قرار دهد.

* قراردادهای جوینت ونچـر قراردادهـای JV در اصـل شکلـی از تنظیـم قـراردادهـای بیـن المللی هستنـد که خـود می تـوانند در انـواع مختلف منعقد شوند، در واقع JV نه یک نوع قرارداد بین المللی بلکه یک روش انعقاد است ؛ در قراردادهای جوینت ونچر، طرفین اقلام نقد و غیرنقد خود را تحت مدیـریت مشتـرک و مطابـق توافـق به کـار می گیرند و در سود و زیان ناشی از آن شریک هستند.

این قرارداد می تـواند در اقسام زیر منعقـد شود:

الف- قرارداد جوینت ونچر متمرکز: Concentration JV : همکاری طرفین برای ایجاد واحد اقتصادی بزرگتر.

ب- قرارداد جوینت ونچر مکمل: Complementary JV در ایــن JV طـرفیــن بـه تلفیق مهارت هـا و فناوری هـا و دانش فنی خود با یکدیگر، برای تنوع سازی در محصولات خود می پردازند.

ج-قرارداد جوینت ونچر تأمینی: Supply JV طرفین برای تأمین منابع مالی و کاهش و تعدیل هزینه ها با هم به مشارکت می پردازند.

د-قرارداد جوینت ونچر تحقیق و توسعه: Research and Development .

ه- قرارداد جوینت ونچر فروش: Sales JV برای فروش و توزیع محصولات تولیدی طرفین در بازارهای سایر کشورها.

و- قرارداد جوینت ونچر یکپارچه : در این قرارداد مشارکتی، تمام جنبـه های یک تجارت از جمله سرمایـه گذاری، ساخت، توزیع، بـازاریابی و فروش مـورد معامله قرار می گیرد.

* قراردادهای نمایندگی بین المللی در این قرارداد، صادرکننده و یا تولید کننده مـحصـول یـا خـدمت از طـرف قـراردادی می خواهـد که از جانب او به انعقاد معامله با مشتریان بپردازد. در قـرارداد نمایندگی، برخلاف فرانشیـز، نماینده ملزم به رعایت ضوابط شکلی اعطاکننده ی نمایندگی نیست به طور کامل نیست.

* اجرای قرارداد بین المللی قرارداد بین المللی باید طبق قانون حاکم بر آن که با اراده ی طرفین قرارداد انتخاب شده است اجرا شود. با توجـه به اصـل حاکمیت اراده، اجـرای قراردادهای بین المللی بر عهده خود طرفین و محدود به اراده آنهاست و اگر در اجرای عقد مشکلی به وجود بیاید، حل این مشکل نیز به اراده ی طرفین بستگی دارد ؛ با این حال قراردادهای بین المللی ای که اجرای مفـاد آن خلاف نظـم عمـومی دولت هـای متعاهدین باشد، قابل اجرا نیست.

* مشکلات اجرای قرارداد بین المللی علاوه بر قواعد آمره دولت ها، از مشکلاتی که مـمکـن است بـرای اجـرای قـرارداد هــای بین المللی به وجود بیایید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. مشکلات ناشی از حل تعارض قوانین برای انتخاب قانون حاکم بر مفاد اجرایی قرارداد؛

2. مشکلات ناشی از حل اختلاف؛

3. مشکلات ناشی از تفاوت مفاهیم حقوقی؛

4. مشکلات ناشی از فقدان اطلاعات؛ در بسیاری از قراردادهای بین المللی، خصوصاً در کشورهـای در حال توسعـه، متن قرارداد توسط طرفین و افـراد فاقد تخصص تنظیـم مـی گردد که ایـن امـر و همچنیـن مسـائـل بین المللـی و وضعیت سیاسی کشور های مختلـف، مشکلات بسیـاری بـرای اجـرای قراردادهای بیـن المللی به وجـود می آورد. از همین رو لازم است که حتی المقدور قراردادهـای بین المللی، طبـق قرارداد های نمونه و توسط حقوقدانان و متخصصان تنظیـم گـردد.