جـایگاه قانون حمـایت از خانواده در جامعـه : با نگاه اجمالی بر حقوق زنـان در قانـون جدیـد

مریم محمودی وکیل پایه یک دادگستری: مقدمه: یکی از مباحث اساسی که در جوامع مختلف بشری از ادیان و اقوام گذشته تاکنون به آن توجه شده است موضوع “حقوق و شخصیت زن” است. با توجه به اینکه زنـان اغلب در جوامع مختلف بشـری از شـأن و حقـوق واقعی خود دور مانـده اند بنابراین موضوع حقوق زنان از اموری است که به لحاظ اهمیت آن در جوامع انسـانی، فارغ از نوع باور، کردار، گفتار و روشی نسبت به آن باید توجه ویژه مبذول گردد.

ازحیث قانون خلقت، تفاوت هایی بین زن و مرد وجود دارد که ممکـن است هدف اصلی خداوند باریتعـالی از این تفاوت ها در جهت بیشتر محکم تر شدن رابطه خانوادگی زن و مرد باشد.

در حرمت و کرامت انسانی هیچ تفاوتی میان زن و مرد نیست. جان، مال، آبرو، عقیده و رأی آدمی همه حرمت دارند. چون قرآن کریم فقط برای هدایت و کمال مرد نیامده است، بلکه برای هدایت همه انسان ها، اعم از زن و مرد، عرب و عجم آمده است و خداوند می فرماید: (هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان) البقره/ 185 بنظر می رسد فلسفه حقوق زنان در خانواده رسیدن به تکامل بشری است چـرا که خـانـواده به عنـوان نهادی کوچک، وجود زن در آن یکی از عناصر مهم و تاثیرگذار می باشد که باعث تربیت یک خانواده سالم و رشد فرزندان سالم می شود.

اما موضوعی که قابل مداقه است و بعضاً باعث مباحث اختلافی دیدگاه می شود، این است که برخی قوانین و مقررات جدید مراعات حق زنان و در خانواده ها مورد بحث قرار گرفته است اما در ارتباط با قانون جدید حمایت از خانواده بنظر می آید موضوع حقوق زنان تا حد زیادی دیده شده است، البته اشکالاتی هم بر آن وارد است.

بیان محتوا و مضمون «حق» حق واژه ای است که در معانی راست و درست است و همچنین درمعنی “ آنچه فرد یا پدیده ای سزاواری آن را دارد” بکار می رود و معنای دیگر آن بهره و نصیب از چیزی، ملک و یا مال می باشد و جمع آن “حقوق” است. و مهمترین زمینه معنایی واژه “حق” که در قران آمده مربوط به مفاهیم وجود و هستی است.

مطابق آیات قرآن، مصداق کامل و منشاء اصلی حق، خداوند است. زن و شوهر در خانواده نسبت به یکدیگر حقوق متقابلی دارند و روابط خانواده جز با رعایت این قانون شکل نمی گیرد و زن و شوهر نسبت به هم تعهداتی دارند و اجرای این تعهدات می تواند صفا، صمیمیت و عشق و علاقه نسبت به هم پدید آورد و خانواده ای آرمانی بسازد و برخوردار از حرارت از ایمان و شوق باشد.

حقوق زن و مفهوم آن ممکن است حقوق زن توسط رسوم سنتی و اخلاقی و یا اینکه در قانون پیش بینی شده و در یک جامعه رسمیت پیدا کند. حقوق زنان در اصطلاح، اشاره به آزادی و حقوق زنان در تمامی سنین دارد. حقوق زنان در همه جوامع و دوران ها همواره به مقتضیات زمان، ویژگی های فرهنگی جامعه و نوع مناسبات اجتماعی آن عصر بستگی داشته است.

حقوق زنان اصولاً شامل و نه منحصر به این موارد است: مثلاً تمامیت بدنی و خودمختاری حقوق و دستمزد برای زحماتی که بعنوان کارکردن می گیرنـد. همچنیـن ادامه تحصیـل، حق دادن رای و حق مشارکت هایی که می توانند در قرارداد قانونی داشته باشند و حقوق سرپرستی، ازدواج و حق مالکیت است .

خانواده و مفهوم آن اولین و مهمترین نهاد اجتماعی خانواده است که هر فردی از بدو تولد با آن مواجه شده و به طبع با رشد، می تواند شکل این خانواده تغییریافته و از خـانواده پدری به خـانواده زنـاشویی تغییر شکل دهد. به هر صورت خانواده به هر شکلی که باشد مانند هر نهاد دیگری قوانین و مقررات دارد که اغلب افراد از بسیاری از این قوانین آگاه نیستند.

خـانواده لااقل از یک زن و یک مـرد که بیـن آنها با ازدواج تحقـق پیـدا می کند ناشی می شود. عناصر اصلی خانواده به قرار ذیل می باشد. الف: رابطه قرابت اعم از سبی یا نسبی ب: رابطه ی تعهد خطی نفقه، بنابراین اگر جد نفقه خود را بدهد نوه نسبت به او جزء خانواده محسوب است. ج: دادن نفقه باید قانوناً بر او واجب باشد و اگر اخلاقاً نفقه بدهد این امر کافی برای صدق خانواده است. (جعفری لنگرودی، 1382 : 256 و 257 ) زنان و حقوق آنان در خانواده با ظهور اسلام، زنان از حقـوق ویژه ای برخوردار شدند و در جایگاه متفاوت نسبت به عصر جاهلیت قرار گرفتند بدون تردید،ارزش و منزلت زن در اسلام را باید ازآیـات صریح قرآن کریم و دیگر منـابع معتبـر بـدست آورد.

خـداونـد بـزرگ در موضوع خلقت زن و مرد تصریح می ورزد که زنان را از همان سرشت مردان آفریده است.(النساء: 1) قرآن کریم از زنان بزرگی که درساختن تاریخ ایفای نقش کرده اند به نیکی یاد کرده است همسران آدم، ابراهیم و مادران موسی و عیسی (ع) نمونه ای از زنان مورد تکریم و تجلیل در قرآن هستند.

از همسر فرعون به عنـوان زنـی بزرگ یـاد می کنـد که در عیـن همسـری فـرعـون شخصیت و کرامت خویش را از یاد نبرد: “و ضرب الله مثلاً آمنوا امراه فرعون: ( التحریم /11 )” در برابر این همه بی عدالتی و نابرابری که در طول تاریخ بر زنان وارد شده است، دین اسلام به دفاع از زن پرداخته و قرآن قاطعانه و با صراحت اعلام کرد: “و لهن مثل الذی علیهن بالمعروف” زن همان مقدار که در اجتماع و خانواده وظایف سنگینی دارد، حقوق قابل توجهی نیز دارد تا از تساوی این حقوق با آن وظایف عدالت در حق زنان حاصل گردد .